De inkt van het memorandum of understanding tussen NN Group en Goldman Sachs AM over de verkoop van de asset manager NN Investment Partners is nog maar amper droog. Maar de discussie in de vermogensbeheerwereld over de betekenis van de komst van GSAM is allerminst drooggevallen - integendeel. Fondsnieuws maakte een rondgang om de stemming te peilen.
Al dateert ‘het delict’ van 2008, van de (imago)schade is Goldman Sachs nog altijd niet af. De Amerikaanse asset manager beheerde indertijd een fors deel van het vermogen van Pensioenfonds Vervoer en verleende diensten aan Pensioenfonds ABP. Maar toen na de ondergang van Lehman Brothers op 15 september 2008 de pleuris uitbrak op de financiële markten en Goldman Sachs zelf een financiële handreiking van Warren Buffett nodig had, hadden de contactpersonen van deze financiële dienstverlener even geen tijd meer voor de bestuurders van Pensioenfonds Vervoer. De telefoon werd niet meer opgepakt, zo ging het verhaal, en de zorg van de deelnemers om het pensioenvermogen werd door GSAM even niet meer geadresseerd.
Het gevonden breekijzer
Na 2010 gingen de hakken tussen Goldman en Pensioenfonds Vervoer zo diep in het zand dat een juridisch conflict onvermijdelijk werd. In 2014 werd de zaak geschikt, tegen voor buitenstaanders onbekende voorwaarden. Goldman ging zijn klantbediening in Nederland grotendeels vanuit Londen doen. Dat kon omdat de klandizie onder pensioenfondsen en andere institutionele partijen snel opdroogde. Inmiddels is GSAM weer in business - bescheiden overigens, met één fiduciaire klant: Campina. Daarnaast verricht zij een aantal aanvullende diensten voor asset owners in Nederland.
Maar donderdag 24 augustus ging de vlag uit op het kantoor van GSAM International: de whizzkids van Wall Street hadden het breekijzer gevonden om in Nederland terug te keren op de lucratieve beleggingsmarkt van pensioenen en ander institutioneel vermogen. Dat was de overname van NN Investment Partners van NN Group. Met die overname haalden de Amerikanen niet alleen 300 miljard euro beheerd vermogen binnen, waarvan meer dan 170 miljard van de verzekeraar, maar ook ruim 50 miljard euro aan fiduciair vermogen. Het prijskaartje van 1,7 miljard euro dat Goldman bereid was te betalen, was fors hoger dan de consensus onder de 17 analisten die het beursgenoteerde NN Group dagelijks volgen.
De winnaars van de deal
‘Winnaar van deze deal zijn dan ook Goldman Sachs en NN Group. Zij hebben beiden een optimale deal voor zichzelf bereikt’, zegt een gezaghebbende bron in de wereld van het fiduciar management tegenover Fondsnieuws. Hij vindt dat NN Group vooral goed aan zichzelf heeft gedacht.
‘NN Group heeft een geweldige deal gedaan. Het is de asset managementtak kwijt, die niet kan bieden waar het moederbedrijf steeds meer behoefte aan heeft: alternatieve beleggingen, die uit het oogpunt van rendement, risicospreiding en wet- en regelgeving steeds meer aan belang winnen’, zegt deze bron. Goldman kan het hele palet met 350 miljard dollar aan voor klanten beheerde alternatives goed bieden. Daarnaast gaat GSAM als adviseur meekijken bij de uitdagingen die verzekeraar NN heeft bij het managen van de balans.
Hinkstapsprong
GSAM maakt met de overname van NN IP een hinkstapsprong naar een beheerd vermogen in Europa van bijna 600 miljard dollar - dat is een omvang die ook in het consoliderende Europa nog niet echt indruk maakt, maar wel als je weet dat de asset managementtak van de Amerikaanse zakenbank wereldwijd al 2300 miljard beheert; en dat is nog los van alles wat men aan kennis, kunde en gogme te bieden heeft. Bovendien is GSAM door de inlijving van de fiduciaire teams van NN IP nu ook in dit segment van de pensioenmarkt niet meer weg te denken: het zal bij alle Requests for Proposals (RFP’s) nu weer volop meedingen. Maar dat is overigens allerminst een garantie dat men ook veel mandaten zal winnen.
Weliswaar heeft de twee jaar geleden door GSAM als hoofd Benelux, aangetrokken Gerald Cartigny (voormalig CIO van MN) een goede naam, maar de markt zal vooral kijken naar wat er met het NN IP-smaldeel zal gebeuren. Weliswaar zal de bedrijfsnaam verdwijnen, maar doorslaggevend zal zijn hoe de ophanging zal zijn van de fiduciaire teams van de Haagse asset manager in GSAM. Daar is veel kennis, ervaring, vertrouwen – en vooral ook relaties en netwerk – samengebracht. De vraag is bij voorbeeld of die fiduciaire tak van NN IP vooral op Nederland gericht zal zijn, of dat men er vooral ook internationaal breed aan de slag zal gaan.
De keuzes die gemaakt moeten worden, zullen de positie (en het succes) van de combinatie GSAM / NN IP in belangrijke mate bepalen. Zeker is dat er onder asset owners als (bedrijfstak)pensioenfondsen nog sprake is van animositeit jegens Goldman; sommige bronnen beweren dat de zakenbank en haar asset managementtak bij diverse pensioenfondsen zelfs nog altijd op een zwarte lijst staat.
De olifant in de kamer
Goldman Sachs Asset Management, zo maakt Fondsnieuws op uit een aantal gesprekken met senior-bestuurders in de fiduciaire en pensioenwereld, wordt nu gezien als de olifant in de kamer van de Nederlandse beleggingswereld. Niemand ontkent zijn onbetwistbare kwaliteiten: extreme focus op klanten, geen 9 to 5-mentaliteit, geen gepolder, maar ook het gevoel dat men er uiteindelijk ook altijd heel goed aan zichzelf denkt.
Aanbieders van fiduciaire diensten schatten de opmars van GSAM voor de sector verschillend in. De een denkt dat het Amerikaanse huis weinig kans maakt in Nederland, bij voorbeeld bij bedrijfstakpensioenfondsen en de kritische vakbondsbestuurders die er namens werknemers bij betrokken zijn. Dat is wat de Fransen zo geraffineerd een “incompatibilité des moeurs” noemen. Zij denken dat de dominantie van GSAM vooral Nederlandse partijen in de kaart zal spelen.
Achmea Investment Management, onderdeel van de coöperatieve verzekeraar Achmea, wordt als een potentiële winnaar van deze nieuwe ontwikkeling gezien. Het is oer-Nederlands, het biedt een one-stop-shop oplossing en het heeft een aantal in de sector aansprekende mensen aan de top staan, zo oordelen bronnen tegenover Fondsnieuws. Andere partijen die zichzelf door de overname van NN IP door Goldman kansen toedichten zijn Aegon AM en ASR.
Maar er zijn bronnen die ook een ander perspectief schilderen: het aangetaste imago van GSAM zal na verloop van tijd echt wel slijten, want de (Nederlandse) waard telt zijn gasten. Zo wordt door asset owners wereldwijd de wijk genomen naar de niet-publieke markten, omdat de risico-rendementverhouding anders is en de wet- en regelgeving minder knellend. Dat is ook in de institutionele wereld in Nederland het geval en daar heeft GSAM op het terrein van alternatieve beleggingen een decennialange ervaring en bovendien veel te bieden. Zo beheert het volgens een eigen opgave inmiddels 350 miljard dollar aan alternatieve beleggingen.
Wat doet ‘het ministerie van Beleggen’?
De fiduciaire manager die op dat terrein in Nederland het verst is, is APG - de pensioenbelegger van het grootste pensioenfonds van Nederland, ABP. APG belegt in een trits alternatives, zoals hypotheken, duurzaam vastgoed, private equity, maar ook vliegvelden en alternatieve energie. Het heeft op dat terrein niet alleen een positie, maar tot dusver ook een voorsprong in Nederland.
APG heeft al lang de ambitie om die kennis en kunde ook voor derden, dat wil zeggen voor andere asset owners, beschikbaar te stellen. Bovendien valt te horen dat als je als beleggers met elkaar zou poolen, je dan zowel betere toegang krijgt tot interessante alternatives en real assets, als dat je als klant bij grote asset managers dan bovendien betere fees kunt bedingen. Maar, zo valt marktbreed te horen, dat poolen komt niet van de grond: als het aankomt op de vragen wie de ‘bovenliggende partij’ in zo’n pool wordt zijn de ego’s te groot en is het zicht op de kansen die dat deelnemers van pensioenfondsen biedt te klein.
Bovendien wil ABP - ook wel gekscherend ‘het ministerie van Beleggingen’ genoemd - tot dusver niet dat belegger APG zijn diensten ook aan derden aanbiedt. Maar de komst van Goldman Sachs Asset Management, in combinatie met NN IP, kan een wake-up call zijn en het heikele onderwerp weer doen opborrelen in de wandelgangen en in de boardrooms van pensioenland Nederland. Kortom, wordt vervolgd.
Voor deze analyse zijn in de afgelopen twee weken achtergrondgesprekken gevoerd met 8 ingewijden in de vermogensbeheerwereld over de betekenis voor de sector van de overname van NN IP door GSAM.