Een zucht van opluchting ging woensdagavond door de wereld. De PVV van Geert Wilders is wel een grote(re) partij geworden na de stembusgang, maar niet de grootste. Reden voor een beursfeestje? Zeker, maar niet voor lang. Want rookmelders op Wall Street lichten op.
Dat Geert Wilders nooit minister-president van Nederland zal worden is door het cordon sanitaire van onze polderdemocratie al langere tijd duidelijk, maar dat hij bij de parlementsverkiezingen van woensdag de VVD ruimschoots heeft moet laten voorgaan, komt - terugkijkend op het laatste jaar - toch als een verrassing. Een uitgekiende demontage van Wilders door de spindoctors van de VVD, in combinatie met het vaardig grijpen van het momentum (=Turkse rel), brengt ‘bestuurder’ Mark Rutte terug op het pluche en niet de man die ‘vanaf de bank een potje twittert’.
Pan-Europese betekenis van uitslag
Voor de internationale media heeft het belang van de Nederlandse parlementsverkiezingen, met zijn noodzaak tot coalitievorming, nooit in Nederland gelegen. Het belang van deze stembusgang was vooral een pan-Europese: zet de steun voor Wilders zich door naar Frankrijk, Duitsland en mogelijk Italië, waar ook populisten dit jaar in het strijdgewoel treden?
Het antwoord op die vraag is met de lichte winst van Wilders ten opzichte van 2012 niet eenduidig, zodat de onzekerheid nog enige maanden zal aanhouden. Toch, en dat is het enigma van dit moment, is de volatiliteit op de financiële markten historisch laag. Volgens persbureau Reuters is de reden daarvoor dat de markten thans niet gedreven worden door de (geo-)politieke onzekerheid, zoals men langere tijd heeft gedacht, maar door de verwachting dat de economische groei aanhoudt.
Dat positieve sentiment, zoals blijkt uit de historisch lage volatiliteitsindex VIX en het hoge consumentenvertrouwen, komt tot uitdrukking in een forse instroom van retailgeld in de markt en van forse koersstijgingen in de meer risicovolle sectoren. Zo is de Financial Select Sector SPDR ETF sinds Trump’s overwinning met 24 procent gestegen en tekende ook de iShares Nasdaq Biotechnology Price ETF15 procent bij.
‘Wereldeconomie ongekend stabiel’
Jan Loeys, het hoofd asset allocatie van JP Morgan, vindt deze koersstijgingen gerechtvaardigd. ‘De wereldeconomie is zeer stabiel. Het is nooit zo stabiel geweest, en daarom is de markt zo stabiel en de risicopremie zo laag. De markt is een weerspiegeling van de fundamentals en als de fundamentals stabiel zijn dan worden beleggingstitels minder volatiel.’
Robert Shiller, de Nobelprijswinnaar voor economie, zei eerder deze week tegenover Bloomberg dat hij ‘aandelenbeleggers weer hoort praten als in 2000’, dat voor de “bulls” niet goed eindigde. Indertijd werd het positivisme verdedigd met het “Goldilock sprookje” van niet koud, niet heet, maar precies goed. Er zou een nieuwe tijd zijn aangebroken. Toen was dat de internetboom, nu is dat de meer dan 1.000 miljard dollar aan infrastructurele investeringen die president Trump heeft aangekondigd en die volgens de positivo’s de koersrally van de laatste maanden rechtvaardigt.
Shiller heeft al gewaarschuwd dat de koers/winstverhoudingen - afgezet tegen de k/w van 45 in 2000 - nog wel even kunnen stijgen, maar dat een correctie op enig moment onvermijdelijk is. De cyclisch aangepaste koers-winstverhouding van de S&P is nu 30, vergeleken met een historische fair value van 16. Ook andere parameters laten zien dat de gevarenzone aan de einder opdoemt. Zo wijst de Wereldbank erop dat de marktkapitalisatie van de Amerikaanse aandelenmarkt nu 125 procent bedraagt van het Amerikaanse bruto binnenlandse product, hetgeen ver boven het historisch gemiddelde is - een indicator waar ook Warren Buffett vaak naar verwijst. Bij de koersval van 2000 stond dit getal op 150.
Het echte drama komt uit de VS
Terwijl de ogen van de wereld woensdag sterk gericht waren op de Nederlandse stembusgang, kwam het echte nieuws uit de VS: de Federal Reserve verhoogde de rente, en zal dat dit jaar waarschijnlijk nog twee keer doen. Dat is een uitdaging voor de regering, die een staatsschuld moet financieren die binnen enkele weken de 20.000 miljard dollar bereikt. Bovendien heeft de regering-Trump in de eerste 46 dagen van zijn bewind 294 miljard dollar aan cash ‘verbrand’ - onder meer door voor 57 miljard dollar bij te springen in een binnenlands tekort van 237 miljard. David Stockman, directeur begrotingszaken onder president Reagan, waarschuwt dat een “crisis in the making is”: op Memorial Day (maandag 29 mei) wordt andermaal het Amerikaanse eerder vastgelegde schuldenplafond bereikt.
Stockman verwacht in dat kader een nieuwe politieke en constitutionele crisis in Washington, net zoals in 2011 het geval was. Maar vanwege het zeer diepe wantrouwen tussen Republikeinen en Democraten is van de laatsten geen enkele medewerking te verwachten. Hij rekent erop dat president Trump niet tot investeren, maar tot desinvesteren gedwongen zal zijn. Voor de markten zal dat niet alleen een schok, maar ook een teken zijn dat het optimisme van dit moment misplaatst is. Stockman denkt dat dit besef een nieuwe, diepe crisis zal veroorzaken.
Fear & Greed index
Een dergelijk scenario is geenszins ondenkbaar. Het koerspatroon van de huidige bullmarkt laat gelijkenissen zien met de lange wittebroodsweken onder president Reagan die op de beurzen maar liefst vier maanden duurden. De Dow Jones Index won toen 15 procent. Maar in april 1981 volgde de frontale botsing: de index ging tot en met augustus met maar liefst 25 procent onderuit vanwege een recessie die plotsklaps toesloeg. Na deze correctie, zette in december 1982 overigens één van de langste bullmarkten in de Amerikaanse geschiedenis in.
Onder Trump houdt de feeststemming op de markten aan en is de termijn van vier maanden ook al ruimschoots gepasseerd, zodat uitlatingen van JP Morgan dat dit een zeer stabiele markt is, met gerechtvaardigde koersstijgingen, wel wat kritischer beschouwd mogen worden, zoals ook geldt voor de zeer geringe credit spreads, de lage marktvolatiliteit en de risicovolle zoektocht naar rendement.
Kijk dan liever naar de Fear & Greed Index van CNN, die op basis van 7 marktindicatoren het sentiment weergeeft. De index staat nu op 53, terwijl dat een maand geleden nog 73 was. Dat zou erop kunnen wijzen dat professionals het massaal instappen van retailbeleggers gebruiken om in alle stilte het uitstaande risico af te bouwen.
Meer geopolitieke analyses en de gevolgen voor beleggingen:
- Analyse: Eurozone krijgt koersrally als Wilders c.s. verliest
- Analyse: Marine le Pen, bommentapijt onder de euro
- Analyse: ‘America First’, recept voor conflict en oorlog
Hoofdredacteur Cees van Lotringen schrijft op Fondsnieuws tweewekelijks een analyse over geopolitiek en de invloed op financiële markten en beleggingscategorieën.