‘De paniek rondom Know Your Customer (KYC) ebt langzaam weg. Nederlandse banken maken vorderingen met hun processen in het kader van de Wwft en de toezichthouder lijkt een echte risk based aanpak niet meer in de weg te staan. Toch ondervinden banken nog geregeld weerstand van hun cliënten.’
Aldus Tom Loonen, opleidingsdirecteur van de nieuwe leergang Certified KYC-analist van de Vrije Universiteit Amsterdam. Loonen ziet nog veel mogelijkheden voor verbetering van het KYC-proces. ‘Vooral in de manier waarop banken in dit verband met hun cliënten omgaan. Ze zullen de cliënt als partner moeten gaan zien.’ In september ging de leergang aan de VU van start, met 27 studenten, het leeuwendeel werkzaam bij financiële instellingen.
Het screenen van cliënten door financiële instellingen is een wettelijke verplichting, ingevoerd om te waarborgen dat financiële instellingen voldoen aan de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme (Wwft). Screening is een industrie op zichzelf geworden. De vier grootste Nederlandse banken gaven volgens cijfers van DNB in 2021 1,1 miljard euro uit om fraude, witwaspraktijken en terrorismefinanciering een halt toe te roepen. Dat was 8 procent van hun totale lasten.
En inmiddels zijn er ruim tienduizend banen mee gemoeid. In een recent onderzoek van KPMG naar de uitvoering van de Wwft wordt een anonieme bankbestuurder aangehaald, die zegt: ‘Alleen al bij onze bank zijn er elke dag meer mensen bezig met compliancetaken om witwassen en terrorismefinanciering tegen te gaan dan dat er in Nederland politiemensen op straat lopen.’
Certified KYC-analist
Bij de drie Nederlandse grootbanken staan desondanks nog altijd ongeveer duizend vacatures uit voor client due dilligence-personeel. Met zoveel vraag naar gekwalificeerde werknemers is het niet verwonderlijk dat het aanbod KYC en CDD-opleidingen in Nederland groot is. De Certified KYC-analist opleiding aan de Vrije Universiteit Amsterdam kan als het neusje van de zalm worden gezien. De eenjarige leergang richt zich op “zware” medior en senior KYC-analisten bij financiële instellingen die een breder inzicht willen verkrijgen in het volledige ecosysteem dat fraude, witwassen en terrorismefinanciering tegengaat.
De docenten van de leergang zijn werkzaam bij onder meer de Financial Action Task Force, de Financial Intelligence Unit (FIU) - de organisatie waar instellingen ongebruikelijke financiële transacties melden - Transactie Monitoring Nederland (TMN), dat de transacties van ABN Amro, ING, Rabobank, Triodos Bank en de Volksbank monitort op signalen die duiden op witwassen en terrorismefinanciering, het Openbaar Ministerie en toezichthouders DNB en AFM.
Loonen is behalve opleidingsdirecteur, hoogleraar financieel recht & integriteit aan de Vrije Universiteit, special counsel bij het advocatenkantoor Pinsent Masons Nederland, raad in de Ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam en lid van de Tuchtcommissie Banken. Hij maakte in het verleden deel uit van de directie van private bank InsingerGilissen, met als aandachtsgebieden risk, compliance en witwassen.
Loonen weet dus uit de eerste hand hoe complex KYC kan zijn. En hij is zelf natuurlijk ook consument. In die hoedanigheid ontving hij vorig jaar een brief van zijn bank met het verzoek de herkomst van zijn spaargeld te onderbouwen. Loonen stuurde de bank daarop een e-mail met een kopie van een deel van zijn IB-aangifte. Daarop volgde geen reactie, maar vervolgens ontving hij een nieuwe brief. ‘Daarin stond dat ik twee weken de tijd had om te reageren, anders zou de relatie worden beëindigd.’
Vak serieus nemen
Het feit dat een e-mail over het hoofd wordt gezien ‘is nou net zo’n voorbeeld waarom klanten een hekel krijgen aan dit type vragen,’ legt Loonen uit. Tegelijkertijd vindt hij dat de KYC-analist serieus genomen moet worden. ‘Het is een belangrijk vak,’ zegt hij. ‘Des te relevanter ook dat in dit verband de cliënt serieus genomen wordt. KYC lijkt vaak een afvinkexercitie voor banken om witwassen te voorkomen, maar het is toch echt ontstaan vanuit de gedachte dat zij hun klant goed moeten kennen.’
De vele boetes en schikkingen van de afgelopen jaren maken duidelijk dat Nederlandse banken het lastig vinden klanten te kennen op de manier zoals de Wwft dat voorschrijft. ING, ABN Amro en Rabobank zijn al eens op het matje geroepen bij de toezichthouder. Toch hebben banken tegenwoordig hun KYC aardig op orde, vindt Loonen. ‘Grosso modo kun je zeggen dat de Nederlandse banken hun klanten redelijk in het vizier hebben. Ze hebben in ieder geval grote stappen gezet, al kan die vaststelling natuurlijk morgen door nieuwe feiten worden ingehaald. Grootbanken nemen met hun online-dienstverlening veelal meer afstand van hun klanten. Het is dan wrang om te constateren dat een KYC-analist vaak als een van de weinigen nog met bankklanten praat.’
Lagere bankkosten
‘Het is tijd dat we de cliënt als een partner gaan zien als het gaat om het bestrijden van witwassen en terrorismefinanciering’, zegt Loonen. ‘Waarom kan een cliënt geen aanspraak maken op een hogere spaarrente of lagere bankkosten als hij actief meewerkt om zijn KYC-dossier op orde te krijgen? Ik verbaas me soms dat KYC zo punitief wordt ingestoken. Informeer de cliënt goed over nut en noodzaak van het voldoen aan de Wwft en beloon hem als hij daaraan actief meewerkt.’
Zo’n andere insteek zou ondersteund kunnen worden door technologie. Digitale klantcontroles met behulp van slimme algoritmes, machine learning en artificiële intelligentie kunnen immers een deel van de “eenvoudige” aspecten van compliance overnemen. Verdwijnt dan inderdaad het simpele werk en blijft het complexe werk over? ‘Dit is exact waar onze leergang KYC-expert aan de VU over gaat’, zegt Loonen. ‘Zodat de expertrol nog beter uit de verf komt voor de mannen en vrouwen die zich straks over de complexe dossiers gaan buigen.’