Hoofd beleggingsstrategie Ben Steinebach van ABN Amro MeesPierson gaat met pensioen. Terugkijkend op zijn carrière heeft de crisis van 2008/2009 grote impact op hem gehad. ‘2008 was echt bizar.’
‘In het weekend van 13 en 14 september 2008 werd duidelijk dat Lehman Brothers zou gaan vallen en dus niet “too big to fail” was’, vertelt Steinebach in een afscheidsinterview met Fondsnieuws. ‘Toen wisten we dat het heel erg erg was. De volgende dag zagen we op de bancaire geldmarkt de liquiditeit volledig verkrampen. Er was vraag maar geen aanbod.’
Fortis
In Nederland kwam onder meer Fortis in de problemen. Steinebach werkte destijds bij MeesPierson, dat toen onderdeel was van Fortis. Steinebach hierover: ‘Toenmalig bestuursvoorzitter Verwilst riep dat er niks aan de hand was en we rustig konden gaan slapen, terwijl op de dealing room het geld met bakken de bank uit ging.’
De strateeg: ‘Wij waren dus heel gelukkig met het nieuws op 3 oktober dat de Nederlandse delen van Fortis in handen waren gekomen van de Nederlandse staat. Ik ben wel bang geweest ja. Niet zozeer dat het hele financiële stelsel in Nederland zou instorten, zo groot was Fortis nou ook weer niet, maar gewoon voor mijn eigen werkgelegenheid en die van mijn collega’s’, zegt hij.
Fortis had zich in 2007 vertild door samen met Santander en Royal Bank of Scotland ABN Amro over te nemen. ‘Destijds had ik nog niet direct in de gaten dat Fortis deze last niet kon dragen’’, zegt Steinebach. ‘Dat is gek. Later kreeg ik wel twijfels. De bank had heel veel moeite het geld op te halen. Het waren echt bizarre tijden en wij zaten er middenin.’
In reactie op het omvallen van Lehman gingen de beurzen omlaag. ‘Terugkijkend was onze reactie daarop om de aandelenexposure terug te brengen een beetje laat. We moesten wel. Klanten vroegen erom en later hebben we dat ook gedaan. Medio oktober ongeveer.’
Als hoofd beleggingsstrategie was het jarenlang Steinebachs taak het beleggingsbeleid in- en extern uit te dragen.
‘Doordat er inmiddels steeds meer internettoepassingen waren, merkte je in 2008 dat klanten veel beter op de hoogte waren dan eerder en ook veel sneller gingen bellen. Ik heb er altijd eer in gelegd iedereen zo goed mogelijk te woord te staan.’
‘Dat bankiers sindsdien bij sommigen bekend staan als graaiers heeft mij wel geraakt’, zegt hij. Mensen vergeten vaak dat banken ook een belangrijke economische rol hebben. Beleggen is meer dan tegen een bepaalde koers een aandeeltje te kopen. Het is ook de andere kant van de kapitaalmarkt. Door mensen te laten beleggen, zorgen wij dat bedrijven aan geld komen en helpen wij de economie draaiende te houden. Ikzelf kan best zonder bonus. Ik heb er al jaren geen meer gehad. Ik geloof best dat een bonus voor sommigen een belangrijke motivatie kan zijn. Zelf heb ik het geluk gehad te kunnen varen op een intrinsieke motivatie.’
De zwarte zwaan
Hij vertelt dat hij zelf vlak na de val van Lehman De zwarte zwaan van Nassim Taleb is gaan lezen over onvoorspelbare gebeurtenissen die een enorme impact hebben. ‘Dat heeft me wel geleerd goed op staartrisico’s te letten.’
‘In die periode had ik veel contact met Rob de Wijk van het Haagse Instituut voor Strategische Studies. Wij deden veel presentaties samen. Hij had een systeem waarmee je razendsnel miljoenen websites kon afstruinen en uit dat systeem zag hij al in 2006 “subprime” naar boven komen. Achteraf weet je pas hoe belangrijk dit was.’
Later is hij wel nagegaan hoe het zover heeft kunnen komen. ‘In Amerika wilde de jonge Bush het eigen woningbezit bevorderen. Daarop verlaagde hij de beleidsrente van de Fed – de invloed op de centrale bank is daar groter dan hier. Supprime–hypotheken hadden een looptijd van 30 jaar. De eerste twee jaar hadden zij een vaste lage rente. Daarna werd de rente variabel. De beleidsrente van de Fed, waarop de hypotheekrente gebaseerd was, steeg vervolgens van rond de 1 procent naar 5,5 procent. Dan kun je verwachten dan mensen hier in 2006/2007 van in de problemen kwamen.’
Steinebach had het systeem van De Wijk graag willen hebben. ‘Ik heb daar wel voor gepleit. Ik heb zelfs een samenwerking met het Haags Instituut voor Strategische Studies voorgesteld.’ Maar het is er nooit van gekomen. ‘Een kosten/batenafweging’, zegt hij schouderophalend.
Inmiddels wordt er meer gedaan op het gebied van big data. Maar het blijft een heikel onderwerp. Steinebach: ‘Een ING-directeur is hier een paar jaar geleden lelijk nat op gegaan.’ Zijn idee was echter klantdata te delen met andere bedrijven. Dat is wel anders dan het gebruiken van data om risico’s op te sporen, beaamt hij.
Sinds de crisis zijn er kapitaaleisen gekomen voor banken, is het toezicht aangescherpt en is er meer regelgeving gekomen. Dat is goed, vindt Steinebach, maar toch gelooft hij niet dat hiermee voorkomen kan worden dat er ooit weer een crisis van deze omvang plaatsvindt.
‘Nederland kent bijvoorbeeld een hele hoge hypotheekschuld. Daar tegenover staat weliswaar een hele grote pensioenpot, maar daar kun je geen brood voor kopen. Dat zit vast. Dit is een risico’, zegt Steinebach. Al is het potentieel volgens hem niet zo groot als de supprime-crisis.
Brexit
De Brexit ziet hij ook als een groot risico en dan met name voor het Europees Monetair Systeem. ‘Een land als Ierland wordt hier veel harder door geraakt dan bijvoorbeeld Italië. Ik denk dat het goed zou zijn als er een pot zou zijn om dit soort schokken op te vangen. Dijsselbloem was daarvoor, maar Rutte heeft een andere mening. Hij vindt dat ieder land er zelf verantwoordelijk voor is zijn huishoudboekje op orde te hebben.’
In zijn eigen werk merkte hij vooral dat compliance steeds belangrijker werd. ‘Het toezicht was al aangescherpt na de dotcom-crisis en daarna is het nog belangrijker geworden. Je moet je er sindsdien altijd van vergewissen dat wat je zegt compliance-technisch ook kan. Daar ontwikkel je een antenne voor’, glimlacht hij. Een voorbeeld wat momenteel bijvoorbeeld niet kan bij ABN is adviseren over bitcoins. ‘Het risico daarvan is levensgroot’, zegt Steinebach. ‘Voor de mensen die erin zitten dan. Hij is niet bang voor besmettingsgevaar. Er is een limiet aan het aantal bitcoins gesteld. Het kunnen er maximaal 21 miljoen zijn.’
Beleggingsadviseurs klaagden er de laatste jaren over dat het vak is uitgehold, nu de beleggingsstrategie centraal wordt bepaald en vervolgens door Steinebach werd uitgedragen. Volgens de strateeg is de bank echter gewoon professioneler geworden. ‘In de jaren 80 kon je iets in Leeuwarden verkopen en in Groningen weer kopen en dit dan inhouse matchen, terwijl je ook wel aanvoelde dat dat niet goed was. Hetzelfde geldt voor het willen geven van die ene gouden tip. Je kunt niet hard maken dat je klanten daarmee helpt. Een goed gespreide portefeuille met een aanvaardbaar risico is gewoon beter.’
Standaardisatie is tegenwoordig onvermijdelijk, zegt hij. ‘De wereld verandert zo snel en de kosten moeten omlaag. Om onze enorme adviesmodule in de lucht te houden, is standaardiseren een van de manieren om de kosten omlaag te brengen.’
Grootste bedreiging voor banken vormen volgens de strateeg partijen als Google, Apple en Amazon. ‘Zij weten zoveel meer over klanten dan wij en hebben bovendien hele diepe zakken. Dat hebben wij niet.’
Oplopende rente
Als de grootste bedreiging op de financiële markten momenteel ziet hij een hard oplopende rente, maar de huidige lage rentestand vormt ook een serieus risico, zegt hij. ‘Toen ik als beginnend econoompje rapporten schreef voor de middenstandsbank hielden wij als het ging om de rente rekening met een bodem van 6 procent. Nu ligt hij in Duitsland op 0,36 procent en in Nederland op 0,5 procent. Als gevolg van de lage rendementen zijn mensen bereid meer risico te nemen voor een beetje rendement. Ook dat is een risico. Kijk naar wat een hype de bitcoin kan worden.’
De bank waar hij werkt is ook veranderd en verandert nog steeds. Dat er om je heen mensen hun baan verliezen, is natuurlijk niet leuk, zegt hij. ‘Maar dat er nu één private bank komt waarin de internationale en de lokale organisaties worden samengevoegd, is wel goed. Toen ik nog bij Fortis International zat, werden vanuit de internationale organisatie allerlei rapporten geschreven over hoe het moest. Dit was erg top down, terwijl ik nu weet, dat je beter ziet hoe het moet als je contact hebt met klanten. Het kan dus beter andersom.’
Inmiddels is Steinebach 65 en 9 maanden. Zijn laatste werkdag was vorige week. Hij gaat met pensioen. Hij had in eerste instantie nog wel langer door willen werken, maar zijn partner werd ziek en zelf moest hij behandeld worden aan een aandoening aan zijn voet. En dus besloot hij dat het tijd werd meer tijd aan andere dingen te gaan besteden, aan zijn naasten, maar hij wil bijvoorbeeld ook graag geschiedenis gaan studeren.