Het Go-spel is een mooie metafoor van hoe Chinezen te werk gaan in hun binnenlandse en buitenlandse politiek: zeer strategisch, schrijft oud-tafeltennisster en voormalig-China correspondent Bettine Vriesekoop.
Op 23 juli van dit jaar kwam in Rotterdam de eerste goederentrein uit China aan. De treinverbinding is onderdeel van de 11.000 kilometer lange Yuxinou-spoorlijn voor goederenverkeer.
De Yuxinou-spoorlijn, is nog maar het begin van China’s nieuwe ontwikkelingsstrategie voor Eurazië, ‘one belt, one road’, waarmee een link wordt gelegd met het roemrijke verleden van de Zijderoute.
Dat China bouwt aan een nieuwe Zijderoute, over land en zee, blijkt ook uit de investeringen van China in landen als Vietnam, Suriname, India en Kenia.
De afspraken berusten op wederzijds belang.
China sponsort de aanleg of vernieuwing van verouderde of afwezige infrastructuur zodat het achterland wordt ontsloten en krijgt grondstoffen in ruil, tot verontwaardiging van milieuorganisaties - die roepen dat China de aarde plundert - en geopolitieke zorgen van regeringen in het Westen die denken dat China streeft naar werelddominatie.
Moet het Westen zich zorgen maken? Voor een antwoord op die vraag is het goed om je te realiseren hoe de Chinezen denken. Dat denken is geworteld in en gevormd door 5000 jaar cultuur, beheerst door wijsgeren als Confucius, Laozi en Mencius. En door generaal Sunzi, een tijdgenoot van Confucius, die 500 vóór Christus leefde.
Een strategie voor elke strijd
Sunzi schreef de Kunst van het oorlogvoeren. In dat boek beschrijft hij 36 strategieën voor elk type strijd of conflict. Men zegt wel dat het Chinese denken waterig is, vloeibaar. En inderdaad de geschiedenis leert dat de Chinezen in de diaspora zich altijd wel weten te handhaven in de Chinatowns van de wereldsteden.
Als tafeltennisster heb ik de Chinese manier van denken twintig jaar geobserveerd en geprobeerd te doorgronden. Zo viel me op dat mijn Chinese trainingsmaatjes nooit openlijk de werkwijze van de trainer ter discussie stelden.
En wat waren ze behendig! Razendsnel wisselden ze van strategie, zetten je op het verkeerde been en lieten je werken. Snel en slim, waren ze. Emotie zag ik niet. Ze hadden overzicht en altijd iets achter de hand. Ze konden wachten en me uitputten, terwijl ze zelf hun energie wisten te behouden.
Behalve in het tafeltennis vind je ook in het 4000 jaar oude Go-spel strategisch denken terug dat je typisch Chinees kan noemen. Go - ‘weiqi’ in China - , is in veel Aziatische landen een nationale sport.
Op het Go-bord moet je muren bouwen en de kruispunten omsingelen. Als je dat lukt, heb je een territorium en scoor je een punt. De kunst van het spel is de goede balans te vinden tussen aanval, gebiedsuitbreiding en verdediging en de noodzaak om veroverd gebied te beschermen. Op het bord vinden dus meerdere confrontaties tegelijkertijd plaats.
Snel gekrenkte trots
Het Go-spel is een mooie afspiegeling van hoe de Chinezen te werk gaan in de binnenlandse en buitenlandse politiek. Taiwan bijvoorbeeld is een geïsoleerd territorium, want omsingeld door een enorme hoeveelheid vijandige stenen van de Volksrepubliek.
Ook de rol van China in Afrika en Latijns-Amerika, het opkopen van havens, investeren in infrastructuur en het exploiteren van oliepijpleidingen, doet denken aan het Go-spel. Natuurlijk gaat de vergelijking met het Go-spel uiteindelijk mank. Chinezen handelen niet altijd bewust strategisch en met genoeg kennis van zaken. Vaak wagen ze gewoon een gokje. Daar zijn ze gek op.
Eind negentiende eeuw spraken westerse kolonialisten over ‘the inscrutable’, de ondoorgrondelijke, Chinezen. En ja, hun gereserveerde houding naar de wereld buiten China lijkt een opvallende karaktertrek, geworteld in een snel gekrenkte, trotse aard.
Nu China in twee decennia een turbo-economie heeft weten op te bouwen en de meeste monetaire reserves ter wereld heeft, is het interessant je af te vragen welke strategieën de Chinese regering hanteert om haar macht in de Aziatische regio te handhaven, haar belangen in de wereld te behartigen en tegelijkertijd de rust in eigen land te bewaren.
Je zou kunnen zeggen dat president Xi Jinping hier niet schaakt op meerdere borden, maar een potje Go speelt op een heel groot bord.
Binnenslands zijn er zorgen en is er scepsis. De Chinese economie volgt een dalende lijn. De recente chemieramp in Tianjin en de neergang van de Chinese beurs jaagt het crisisgevoel verder aan.
Maar Xi zou Xi niet zijn als hij geen rekening zou houden met een grote economische crisis. Hij greep in en liet de Chinese centrale bank op grote schaal steunaankopen doen. Zal de volgende maatregel van Xi Jinping de markten in China minder vrijspel op de beurs geven?
Uit de slogan Op Allesomvattende Wijze blijkt de langetermijnvisie van Xi Jinping: het Chinese volk de oude morele waarden weer bijbrengen, de Partij terugbrengen in het centrum van de macht en een nieuw soort nationalisme laten ontstaan.
De westerse waarden lijken het te verliezen van de nieuwe zijderoutepolitiek van China. In feite verzet alleen Amerika zich nog tegen de ‘vreedzame opkomst’ van China.
Thousand changing faces
De buurlanden ondervinden een vertoon van toegenomen militaire kracht. Mondiaal laat China vooral de macht van het geld zijn werk doen en doet het zaken op basis van ‘renqinq’, het confucianistische principe van wederkerigheid.
De Chinezen zien de ‘Aziatische draai’ van de Amerikanen, de gemeenschappelijke militaire oefeningen van Amerika en zijn bondgenoten in Zuidoost-Azië en begrijpen dat ze hierop moeten reageren.
China beseft dat Amerika de machtsstrijd niet kan winnen in de economische competitie en daarom bereidt het land zich voor op oorlog met Amerika en zijn bondgenoten, Japan voorop.
De Chinese opera is beroemd om zijn ‘thousand changing faces’, een razendsnelle voor het blote oog niet te ontwaren verwisseling van maskers. Nog zo’n passende metafoor voor het grote paradoxale China, het machtige, trotse land van het midden.
Bettine Vriesekoop is China-deskundige. Op 28 september is zij een van de sprekers op het Fondsevent over geopolitiek. Zie voor meer informatie www.fondsevent.nl.
Dit artikel is gepubliceerd in het Fondsnieuws-magazine Zelfbewust China dat op 16 september is gepubliceerd.