De cacaomarkt is op hol geslagen. Falende oogsten doen futuresprijzen ontploffen, en een oplossing lijkt ver weg. Waaghalzen die nu nog willen instappen nemen het risico te beleggen in een ontspoorde markt.
De prijs van cacao op de termijnmarkt stijgt zó snel dat de redactie tijdens het schrijven van dit artikel vier keer de prijs moest aanpassen. Deze week braken cacaofutures door het niveau van 10.000 dollar per ton. Dat is 140 procent hoger dan aan het begin van dit jaar. Een jaar geleden stond de prijs nog onder de 3.000 dollar.
‘Er is geen cacao meer’
De aanbodkant van de cacaomarkt, met een omvang van ruim 45 miljard dollar, wordt getroffen door wat deskundigen noemen een “perfecte storm”. Een uitzonderlijk nat jaar in Ivoorkust en Ghana, waar zo’n twee derde van de wereldproductie vandaan komt, werd gevolgd door aanhoudende droogte. Onder die omstandigheden kon het “cocoa swollen shoot” virus goed gedijen, waardoor de oogsten voor het derde jaar op rij zijn mislukt. De Zuid-Amerikaanse productie kampt bovendien met problemen als gevolg van het weerfenomeen El Niño.
De Internationale Cacao Organisatie schat het tekort voor dit jaar op 374.000 ton, op een totale productie van bijna 4.5 miljoen ton. ‘Er is simpelweg geen cacao meer’, zegt Benoit Harger, commodity portfolio manager bij het Zwitserse J. Safra Sarasin die eerder werkte als cacaohandelaar bij Barry Callebaut, ‘s werelds grootste chocoladeproducent.
Cacao tekort (in duizend ton)
Bron: ICCO and Allianz.
De afgelopen weken heeft de ernstige droogte in West Afrika de bestaande productieproblemen verergerd, wat heeft geleid tot een verdere verlaging van de productieverwachtingen voor 2024. Deze situatie is verder gecompliceerd doordat Ivoorkust te veel heeft verkocht van hun belangrijkste gewas, dat wordt geoogst tussen oktober en januari, op de termijnmarkt. De daadwerkelijke productie is aanzienlijk lager uitgevallen dan verwacht.
Short squeeze
‘Als gevolg hiervan bevinden tal van fysieke handelaren en handelshuizen zich in een benarde situatie, met korte futureposities die bedoeld waren als hedge maar nu zonder dat er cacao werd geleverd, wat leidt tot een short squeeze’, zegt Robert-Jan van der Mark, hoofd investment quants bij Aegon Asset Management. Onder dergelijke omstandigheden wordt de prijs verder opgedreven omdat contracthouders niet aan hun leveringsplicht kunnen voldoen.
Volgens Ralph Sandelowsky, commodity portfolio manager bij Achmea, zijn de uitdagingen verergerd door de aanzienlijke stijging van de aardgasprijzen in 2022. Boeren hebben hierdoor minder kunnen investeren in kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Verouderde bomen zijn bovendien extra vatbaar voor ziektes, met tegenvallende opbrengsten als gevolg.
Wisdom Tree Cacao ETF
De spekkopers zijn beleggers die bijvoorbeeld twee jaar geleden de leveraged cacao-ETF van WisdomTree kochten, een fonds ter grootte van zo’n 20 miljoen dollar. Zij zagen hun inleg ruim 1000 procent in waarde stijgen de afgelopen 12 maanden. Hedgefondsen die op de futuresmarkt handelen, lijken inmiddels hun slag te hebben geslagen.
Om verdere speculatie van hedgefondsen te ontmoedigen hebben de futuresbeurzen intussen hun margin requirements aangescherpt. Uit de “open interest” data, ofwel open rente, blijkt dat er daadwerkelijk nog maar weinig gehandeld wordt en dat de liquiditeit zeer beperkt is.
‘De futuresmarkten geven aan dat de ongunstige positionering bijna is uitgeput’, zegt Van der Mark, ‘en bovendien laten de weersvoorspellingen zien dat er regen naar de regio zou moeten komen, wat de prijzen in de nabije toekomst wat zou moeten verlichten.’
Het aantal uitstaande contracten is gedaald na een piek eind januari, en het aantal handelaren dat op een prijsstijging inzet is deze maand teruggezakt tot het laagste niveau sinds 2021, zo blijkt uit de open rente. Die is de afgelopen drie maanden met 35 procent gedaald, de grootste daling in zo’n korte periode in minstens drie decennia.
Het Rotterdamse hedgefonds Transtrend dat dit jaar een groot deel van zijn rendement met “long” cacaoposities verdiende, heeft de blootstelling aan het aantal futurescontracten grotendeels teruggeschroefd, zegt Marc van Loo, werkzaam bij Investor Relations van Transtrend. Hij verwacht dat de meeste hedgefondsen hun blootstelling zullen afbouwen nu de prijs in een praktisch verticale lijn stijgt, omdat daarmee het risico op een prijsdaling toeneemt.
Probleem voor fysieke handel
Vooralsnog heeft de dalende open interest nog niet gezorgd voor een prijsdaling, een aanwijzing dat de markt niet meer opereert volgens het normale mechanisme van vraag en aanbod. Het zijn de afnemers van de fysieke bonen zoals chocoladeproducenten en handelaars van cacao die de recente prijsstijging voeden.
Het accepteren van waanzinnige prijzen is voor velen een bittere noodzaak en dat doet pijn in de handel. Commodity portfolio manager Harger van Safra Sarasin, beschrijft de cacaohandelgemeenschap als een “gepassioneerd en emotioneel betrokken”. ‘De markt heeft echt te maken met een aanbodprobleem. Leveranciers kampen met problemen. Sommige handelaren zijn gewoon niet in staat om de prijs te betalen’, aldus Harger.
Shortposities
De kopers van cacao zijn in veel gevallen shortposities aangegaan om een eventuele prijsdaling van de bonen te compenseren met de winsten op de hedge. Om te kunnen handelen op de futuresmarkt, zijn handelaren verplicht om cash aan te houden waarmee een percentage van de onderliggende waarde van hun futurecontracten wordt gedekt.
Wanneer de prijs niet daalt maar stijgt, worden partijen die shortposities hebben openstaan gedwongen om aan margin calls te voldoen, anders worden de futures geliquideerd. De prijsstijging is nu dusdanig dramatisch dat de margin calls de betalingscapaciteit van veel partijen overstijgen, waardoor zij gedwongen worden om hun posities op te heffen om een liquiditeitskrapte te voorkomen.
De enige manier om shortposities te sluiten is door de prijs te accepteren die de nog overgebleven marktparticipanten vragen. Dit verhoogt de prijs verder en doet ook de omvang van de margin calls toenemen.
Volgens Gerard Stapleton, landbouwanalist bij dataprovider GlobalData, zal de vraag eerst moeten worden vernietigd om de prijzen weer in balans te krijgen. Ook Harger spreek over een behoefte in de markt aan “vraagdestructie”. ‘De grote vraag is echter, hoe lang gaat het duren voordat dat gebeurt?’ zegt Stapleton. ‘En is er in de tussentijd een punt waarop het aanbod zich weer gaat herstellen?’
Prijzen chocolade
De vooruitzichten voor de winstgevendheid van chocoladeproducenten blijven desondanks solide, zo blijkt uit onderzoek van Allianz. Verwacht wordt dat de winst per aandeel voor de grootste beursgenoteerde chocoladeproducenten gemiddeld met 1 procent zal toenemen.
Om hun marges te beschermen, zullen chocolademakers waarschijnlijk kostenbesparende maatregelen doorvoeren, zoals het verminderen van het cacaogehalte van hun producten, het vervangen van cacao door goedkopere alternatieven of het verminderen van hoeveelheden.
Een andere route is eenvoudigweg het verhogen van de prijs. Allianz verwacht dat consumenten de hogere prijs zullen betalen. Zo heeft Lindt & Sprüngli gemeld dat het de prijzen met gemiddeld 10 procent heeft verhoogd vorig jaar, terwijl fairtrade merk Tony’s Chocolonely een toename van ongeveer 7 procent meldde. Mondelez, Ferrero en Neuhaus lijken vergelijkbare prijsstijgingen te hebben doorgevoerd. Harger spreekt over een gemiddelde stijging van de consumentenprijs van 12 procent.
‘Om de cacaomarkten te versoepelen, moeten hogere prijzen West-Afrikaanse boeren bereiken om meer en betere productie te stimuleren’, zegt hoofdeconoom Ludovic Subran van Allianz. De stijging van de winkelprijzen is desondanks nog steeds veel lager dan de stijging van de cacaoprijzen. Dat suggereert dat chocoladeliefhebbers de échte pijn nog voor de kiezen krijgen.