Gaan particuliere beleggers straks bankje spelen? Als het aan Brussel ligt wel. Volgend jaar gaan de lidstaten in conclaaf over voorstellen die een nieuwe vorm van ‘schaduwbankieren’ mogelijk moeten maken.
Beleidsmakers en financiële instellingen hebben het zelf liever over niet-bankleningen, om de geur van ongereguleerde kredietverlening te vermijden. Afgelopen zomer gooide de Europese Commissie een nieuwe afkorting in de strijd: Eltif, ofwel European Long Term Investment Funds.
Eurocommissaris interne markt Michel Barnier (foto) wil dat deze fondsen langlopende leningen gaan verstrekken aan onder meer het midden- en kleinbedrijf, in de wetenschap dat de banken hun buffers moeten vergroten en dus minder kunnen uitlenen.
Experimenteren
Europese vermogensbeheerders zijn hier al volop mee aan het experimenteren. Nieuw in het voorstel van Barnier is dat ze onder de Eltif-vlag ook direct particuliere beleggers mogen benaderen, en dat in de hele Europese Unie. Die moeten zich er dan wel goed van bewust zijn dat ze hun geld voor lange tijd kwijt zijn, zo waarschuwt de Fransman. Daarmee lijkt de Eltif-constructie voor veel kleine beleggers bij voorbaat ongeschikt.
Lijkt, want de discussie tussen de lidstaten moet nog beginnen. Aan de uitvoering zal dus nog volop worden gesleuteld. En die termijn is cruciaal voor het al dan niet slagen van de Eltifs, stelt Hans Janssen Daalen, directeur van de organisatie van Nederlandse vermogensbeheerders Dufas.
‘Particulieren willen niet tien jaar opgesloten worden in een fonds. Die willen liquiditeit.’ Het probleem is dat de ingelegde gelden voor lange tijd worden uitgeleend. Het aanhouden van liquiditeiten om de uitstappers uit te kunnen betalen is een wankele oplossing.
Verhandelbaarheid
Janssen Daalen ziet nog een andere route. De participaties zouden een beursnotering kunnen krijgen, zodat kopers en verkopers in staat worden gesteld onderling te handelen. ‘Daar hebben we in Nederland een lange traditie in; zie de genoteerde closed-endvastgoedfondsen. Misschien kan hier iets moois uitgroeien voor Euronext Amsterdam.’ Ook de Europese Commissie hint in haar voorstellen al op het ontstaan van een secundaire markt.
De bestaande Europese regels ten aanzien van beleggingsfondsen (Ucits) stellen een hoge mate van liquiditeit juist als vereiste. Het ministerie van Financiën acht het vooralsnog ‘onduidelijk’ in hoeverre de langetermijninvesteringsfondsen ‘in de praktijk daadwerkelijk zullen voorzien in een behoefte van beleggers’.
Op professionele partijen gerichte fondsen met langlopende leningen kunnen nu al in de hele Europese Unie aan de slag, en het ministerie ziet ‘geen sterke aanwijzingen’ dat niet-professionele beleggers er een grote behoefte aan hebben. Nederland zal tijdens de onderhandelingen over Eltifs in elk geval vragen om ‘een hoog niveau van bescherming’.
Ontwikkelde beleggers
Simon Pilcher, hoofd vastrentende waarden bij de Britse vermogensbeheerder M&G, denkt dat Eltifs meer geschikt zullen zijn voor ‘vermogende, ontwikkelde beleggers’ en ‘family offices’. Het gebrek aan liquiditeit is minder problematisch naarmate de beleggingshorizon langer is. Pilcher: ‘Wie spaart voor zijn pensioen, heeft die liquiditeit helemaal niet nodig.’
Een Duitse rechter zou een voor lange tijd bevroren belegging voor particulieren echter nooit accepteren, stelt Timo Bühler van advocatenkantoor Dechert.
‘Je moet er altijd eerder uit kunnen, bijvoorbeeld als er sprake is van wanbeheer bij het fonds. Wat dat betreft zijn de voorstellen van de Commissie strijdig met de beleggersbescherming in de lidstaten.’ Bühler denkt daarom dat de onderhandse-leningenmarkt vooral institutioneel zal blijven.
Oude wijn
Verzekeraars en pensioenfondsen beleggen per definitie voor de lange termijn. ‘Zij zijn in feite de natuurlijke aanbieders van lange leningen’, beaamt Pilcher, ‘en worden voor de lagere verhandelbaarheid ervan beloond met een hogere rente.’
Tegelijkertijd zijn de banken door de extra kapitaaleisen zeer terughoudend geworden met looptijden boven de vijf jaar, signaleert de Brit. De opkomst van ‘non-bank lending’ is feitelijk oude wijn in nieuwe zakken.
‘Twintig jaar jaar geleden deden we dit ook, maar toen kwamen de Japanse en Amerikaanse banken naar Londen, die de kredietdiscipline uit het raam gooiden en met belachelijk goedkope leningen kwamen.’ M&G heeft inmiddels ruim negentig analisten aan het werk om de risico’s van kredieten te analyseren en verstrekt naar eigen zeggen al leningen vanaf 10 miljoen euro.
Alle verschillende vormen ten spijt geeft Pilcher toe dat de onderhandse markt nog altijd ‘insignificant klein’ is. ‘Centrale banken en politici proberen de diversificatie in de kredietverlening verder aan te jagen. Wat ze willen is dat de banken kleiner worden zonder dat de economie krimpt. Dat is een hele uitdaging.’
Sceptisch over effectiviteit
Léon Cornelissen, hoofdeconoom bij Robeco, is sceptisch over de effectiviteit van deze opzet. ‘Eigenlijk zeg je: de banken moeten genezen, dus laten we ze met rust laten en de kredietverlening elders op gang houden. Ik denk dat we beter de banken zelf kunnen aanpakken.’ Hoeveel geld dat gaat kosten, moeten de stresstests volgend jaar duidelijk maken.
Het plan oogst veel kritiek. ‘De voorstellen van de Commissie zijn strijdigmet bescherming van beleggers.’
Copyright: Het Financieele Dagblad, 3 december 2013.