Wie China langs de economische meetlat wil leggen, heeft niets aan het gebruikelijke gereedschap waarmee westerse economieën de maat wordt genomen.
Macro-economische cijfers in China zijn notoir onbetrouwbaar en de schaal waarop in China ontwikkelingen plaatsvinden, is historisch zo uniek dat het moeilijk is om een goed beeld te schetsen van China. Misschien juist daarom zijn er zo veel uiteenlopende verwachtingen voor de Chinese economie.
Staatskapitalisme
Over één ding zijn ‘bulls’ en ‘bears’ het eens: de snelle economische groei van de afgelopen decennia heeft het land te danken aan een strak geleid staatskapitalisme waarbij de overheid staatsbanken de opdracht heeft gegeven de economie te injecteren met goedkope kredieten ten behoeve van investeringen en exporten.
Toen de laatste groeicomponent door de wereldwijde financiële crisis in 2008 een flinke deuk opliep, is de kredietkraan verder opengedraaid, waardoor de Chinese economie nog meer is gaan leunen op investeringen. Inmiddels is pakweg de helft van het Chinese binnenlands product hiervan afkomstig.
Dat recept is echter steeds minder effectief. Elke yuan aan leningen stuwt de economische groei nu nog maar met 0,15 yuan, vergeleken met 0,85 yuan vier jaar geleden. Er is steeds meer krediet nodig om alleen al de bestaande leningen af te lossen, want veel investeringen hebben geen rendement opgeleverd. De verspilling van geld is in heel China terug te zien in de vorm van grote leegstaande woonwijken en kantoorgebouwen, nieuwe luchthaventerminals en een enorme overcapaciteit in een groot aantal industrieën.
De schaal van de overcapaciteit ‘tart alle verbeelding’ zei Lin Xinchuang van de China Iron & Steel Association onlangs over zijn sector. In totaal bedraagt het overschot aan productiecapaciteit voor staal in China volgens Lin ongeveer 300 miljoen ton. Dat is bijna twee keer zoveel als de totale Europese staalproductie vorig jaar.
Risico van paniek
Ook in de scheepsbouw-, cement-, kolen-, zonne- en windenergie-, led-verlichting- en glasproductiesector zijn de afgelopen jaren veel te veel fabrieken gebouwd. Winstmarges staan daar door onder druk en veel bedrijven zouden in een ‘normale’ markteconomie allang zijn bezweken onder hun torenhoge schuldenlasten of op zijn minst grondig zijn gereorganiseerd.
In totaal staat er in China nu omgerekend 23.000 miljard dollar aan leningen uit. De totale schulden als percentage van het bbp zijn gestegen van 130 procent in 2008 naar ongeveer 200 procent in 2013. Deze toename van de schulden is groter dan in de Verenigde Staten in de aanloop naar de subprime-hypotheekcrisis.
Toch valt het mee, denkt ABN Amro. De bank schrijft in een rapport dat de hoge schulden weliswaar blijven toenemen, maar dat er geen aanleiding is voor paniek. De bank wijst erop dat de Chinese autoriteiten onlangs op nieuw goedkeuring hebben gegeven aan lokale overheden om obligaties uit te geven als een manier om hun schulden door te rollen. ‘Dat mag dan misschien wel hetzelfde zijn als het voor je uitschuiven van het probleem, maar het geeft lokale overheden wel tijd om hun schuldbeheer te verbeteren.’
‘De Chinese autoriteiten zijn zich ervan bewust dat een sterke economische groei nodig is om boven de schulden uit te groeien. We denken dat ze zelfs de economie zullen stimuleren indien dat nodig is om het groeidoel
van 7,5 procent dit jaar te halen.’
Begin april kondigde de Chinese regering inderdaad een mini-stimuleringsplan aan om de economie een impuls te geven. Zo worden investeringsprojecten in de aanleg van spoorwegen naar voren gehaald. Hoewel dat op korte termijn de groei ondersteunt, vergroot dat het risico dat China de investeringen en daarmee de schulden oppompt tot onhoudbare niveaus.
Geen nieuwe Lehman-crisis
‘De uitgifte van nieuwe schulden is een belangrijke zorg bij onze klanten, maar we verwachten geen Lehman-achtige crisis’, zegt Catherine Yeung,investment director aandelen bij Fidelity Worldwide Investment. ‘Beleggers moeten hun verwachtingen bijstellen.
Ze leggen te veel nadruk op de afzwakkende economische groei, maar onderschatten de economische hervormingsagenda van deze regering.’ De vooruitzichten voor China zijn volgens haar heel positief. ‘De economische groei in China zal in de toekomst geleidelijk omlaaggaan naar 5,5 tot 6 procent, maar zelfs dan kunnen bedrijven goede winstmarges behalen.’ Vooral in de IT- en de alternatieve energie-sector zijn er de komende jaren mogelijkheden voor beleggers, verwacht ze.
Het belangrijkste risico voor China is volgens haar dat de regering zenuwachtig wordt als de economie te ver afzwakt en een grootschalig nieuw stimuleringspakket aankondigt. Yeung meent echter dat de nieuwe top in China onder leiding van Xi Jinping en premier Li Keqiang de problemen aanpakt en serieuze hervormingen doorvoert die de economische structuur van China zullen versterken.
Ze wijst onder andere op het besluit om grote staatsbedrijven voorzichtig open te stellen voor particuliere investeerders. ‘Dat gebeurt nu al bij staatsoliemaatschappij Sinopec.’ De anticorruptiecampagne van Xi Jinping, waarbij veel partijfunctionarissen en topmensen van staatsbedrijven het onderspit moest delven, is een belangrijke component in de strategie van Xi om de monopolistische machtspositie van de staatsbedrijven en de weerstand tegen hervormingen te doorbreken.
‘De hervorming van de staatsbedrijven wordt ongetwijfeld een grootschalig werk van lange adem’, zegt Mark Mobius, hoofd van Templeton Emerging Markets Group. ‘Een en ander zal eerst worden uitgeprobeerd in vrijhandelszones, waarvan de eerste onlangs is aangekondigd voor Sjanghai.
We verwachten veel van de uitgebreide mogelijkheden voor de beleggers via deze vrijhandelszones, die volgensons een sterke aantrekkingskracht kunnen uitoefenen op kapitaal, zowel vanuit het buitenland als vanuit China zelf ’, schrijft hij in een commentaar.
Schaduwbanken
De hervormingsagenda van de Communistische Partij valt goed bij veel beleggers, maar de grote onbekende in de komende maanden is de ontwikkeling van de schaduwbankensector. Dit informele leencircuit is de afgelopen jaren zo snel gegroeid dat de omvang en risico’s ongewis zijn. ’Geschat wordt dat de schaduwbankensector eind vorig jaar een omvang had van ongeveer 63 procent van het bruto binnenlands product’, aldus Craig Botham, opkomendemarkteneconoom bij Schroders.
Tussen de 3000 miljard yuan en 5000 miljard yuan aan trustproducten moeten dit jaar worden afgelost en nog eens 2000 miljard yuan aan bedrijfsobligaties. Die cijfers zijn zowel relatief als absoluut historisch hoog en er zullen meer producten in gebreke blijven. Bijna 30 procent van de trustproducten heeft geld gestopt in de mijnbouwsector en andere basissectoren en 9 procent zit in vastgoed.
‘Gezien de overcapaciteit in China en de zwakkere economische data in de huizenmarkt in China, zullen er meer producten in gebreke gaan komen.’ Botham vraagt zich af wat er gebeurt als beleggers hun vertrouwen in meer producten verliezen. Dat kan, zo vreest hij, leiden tot ‘een paniekerige exit uit de schaduwbanksector en een ware credit crunch.’ In dat geval dreigt in de tweede economie ter wereld als nog een harde landing.
Dit artikel is verschenen in het themagedeelte China & Azië van het Fondsnieuws-magazine van april.