‘De centrale banken onafhankelijk? Minder dan je zou denken.’ De Moderne Monetaire Theorie (MMT) is een concept dat oproept tot een nieuw monetair en budgettair beleid om het potentieel van de economie voluit te benutten. MMT is erg controversieel. Vele vooraanstaande economen hebben zich er bijzonder kritisch over uitgelaten. Ze zijn beducht voor ongebreidelde schuldencreatie en doldraaiende geldpersen.
In een tijdperk waarin het monetair beleid tegen zijn grenzen aanloopt, moeten we als beleggers intellectueel flexibel blijven. Daarom heeft Investment Officer een onderzoek gedaan naar de Moderne Monetaire Theorie (MMT). Vandaag de eerste aflevering van een drieluik.
Jan Longeval (foto), onafhankelijk consultant van institutionele beleggers en auteur van ‘God dobbelt niet ‘op de Beurs en van ‘Heavy Metal’, toont zich echter genuanceerder over MMT. Hij stelt vast dat het publieke debat over MMT bezaaid is met misverstanden en politiek gekleurd. Volgens Longeval wordt MMT niet altijd op zijn echte waarde geschat.
Longeval heeft het onderwerp diepgaand bestudeerd en geeft er ook lezingen over.
‘Er circuleren heel wat misverstanden over MMT. Zo bijvoorbeeld is MMT geen vrijgeleide om ongebreideld schulden te maken. MMT stelt dat we schulden mogen en moeten bijmaken zolang die schulden productieve investeringen financieren. Een ander misverstand is dat de recepten van MMT op alle landen van toepassing zijn. De recepten van MMT zijn echter enkel van toepassing op monetair soevereine landen.’
Bron: Jan Longeval
Monetaire soevereiniteit houdt in dat het land zijn eigen munt uitgeeft, het geen schulden aangaat in buitenlandse munt en er geen fysieke beperking is op de creatie van geld, zoals een gouden standaard die geldcreatie een functie maakte van de beschikbare goudreserves van de overheid. Voorbeelden van monetair soevereine landen zijn het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Canada, Japan en Zwitserland.
De landen van de Europese Monetaire Unie hebben in 1999 hun monetaire soevereiniteit geofferd op het altaar van de Europese eenmaking door te kiezen voor de euro, wat impliceert dat de recepten van MMT niet op hen van toepassing zijn. Voor de lidstaten van de Europese Monetaire Unie is de euro de facto een buitenlandse munt.
Longeval: ‘Het onderscheid tussen monetair soevereine landen en niet-monetair soevereine landen is, vanuit het standpunt van MMT, van wezenlijk belang. Niet-monetair soevereine landen moeten hun budget beheren als een huishouden of een onderneming. Ze moeten de overheidsuitgaven financieren door belastingen en schulden, anders gaan ze failliet. Monetair soevereine landen daarentegen moeten, volgens de MMT hun financiën niet te beheren alsof ze een gezin of een onderneming zijn, niet-monetair soevereine landen wel.’
May the Power of the Purse be with you
‘MMT argumenteert dat dergelijke landen zelfs geen belastingen hoeven te heffen of obligaties hoeven uit te geven om zich te financieren. De monetair soevereine overheid kan immers eenvoudigweg haar eigen geld creëren door het te spenderen. Daarbij doet ze een beroep op de centrale bank. Het cliché wil dat de meeste centrale banken de overheid niet rechtstreeks geld mogen toestoppen (“monetaire financiering” genoemd), maar in de praktijk gebeurt het toch. Neem het voorbeeld van de Verenigde Staten. De Fed treedt niet alleen op als de “bank der banken” maar ook als de bank van de overheid. Wanneer de Amerikaanse overheid een uitgave wil doen, bijvoorbeeld een jachtvliegtuig kopen, dan zal de Amerikaanse Schatkist de Fed opdragen de betaling uit te voeren.’
De Fed zal deze betaling uitvoeren door de rekening van de overheid bij de centrale bank te debiteren en tezelfdertijd de rekening van een commerciële bank bij de centrale bank te crediteren. Het geld van de commerciële banken bij de centrale bank wordt de “bankreserves” genoemd. Indien er onvoldoende geld op de rekening van de overheid staat, zal de centrale bank toch steeds de betaling uitvoeren en alzo geld creëren.
Longeval: ‘De Fed heeft nog nooit een betalingsopdracht van de Amerikaanse overheid geweigerd en zal dit ook nooit doen in de toekomst, anders stuikt het hele monetaire systeem in elkaar. Een monetair soeverein land kan dus in principe via haar centrale bank zoveel geld creëren als het wil en hoeft daarbij niet eerst belastingen te heffen of schulden te maken. Belastingen en obligatie-emissies komen niet voor de uitgaven, maar nà de uitgaven. Deze magische kracht wordt de “Power of the Purse” genoemd. Landen die hun monetaire soevereiniteit hebben opgegeven hebben daarmee ook de Power of the Purse opgegeven: ze hebben geen eigen munt meer en kunnen dus geen geld naar believen creëren.’
De overheid kan trouwens ook een omweg gebruiken om zich monetair te laten financieren: via kwantitatieve versoepeling, jargon voor het opkopen van obligaties door de centrale bank. De Schatkist geeft obligaties uit en de primary deals van de commerciële banken tekenen daarop in. De Federal Reserve koopt die obligaties vervolgens op bij de commerciële banken en financiert deze aankopen door de creatie van bijkomende bankreserves, een pure vorm van geldcreatie. In feite komt dat op hetzelfde neer.‘
Afhankelijk van de overheid
‘MMT ziet de Schatkist en de centrale bank als één entiteit. Dit klinkt choquerend, maar de Fed is, vanuit dit perspectief tenminste, niet onafhankelijk. Ze treedt op als de trouwe betalingsagent en geldverschaffer van de overheid. De Fed is enkel onafhankelijk wat het bepalen van de korte rente betreft. Daarin komt de overheid niet rechtstreeks tussen, wat echter niet tegenhoudt dat er geen politieke druk kan zijn, zoals we zagen onder president Trump. En wanneer puntje bij paaltje komt, zal de overheid aan de centrale bank ook het rentebeleid ontnemen.’ Longeval verwijst naar de ervaringen uit het verleden.
De Amerikaanse overheid was zo ontevreden over het wanbeleid van de Fed tijdens de Grote Depressie van de jaren dertig dat ze de Fed haar onafhankelijkheid ontnam en onder het gezag plaatste van het Ministerie van Financiën. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Amerikaanse schuldratio enorm gestegen. In 1942 legde het Ministerie van Financiën de Fed op om de korte rente onder de 1 procent te houden en de lange rente onder de 2,5 procent via de massale aankoop van obligaties. Men wou zo de oorlogsschuld wegwerken.
Longeval: ‘Wat we sinds 2008 hebben gezien is dus niets nieuws onder de zon. Pas in het begin van de jaren vijftig kreeg de Fed haar formele onafhankelijkheid terug. Maar de boodschap aan de Fed was duidelijk: of je bent de Amerikaanse overheid ter wille of je verliest je onafhankelijkheid. Het Amerikaanse Congres heeft de Fed gecreëerd. En is de Schepper niet almachtig?’
Gerelateerde artikelen:
- ‘The power of the purse is het magische begrip’ (II)
- ‘Met enkel eurozone obligaties ben je niet gediversifieerd (III)