Het is moeilijk nog rendement te behalen met beleggingsportefeuilles die overwegend in obligaties beleggen en nu de kans op een stijgende rente toeneemt, wordt defensief beleggen alleen nog maar gevaarlijker.
‘U streeft naar meer rendement dan op een spaarrekening maar wilt grote risico’s zo veel mogelijk vermijden. Bij u past een beleggingsportefeuille met een zeer beperkt risico. U vindt zekerheid uiteindelijk belangrijker dan rendement.’ Een willekeurige beschrijving van een zeer defensieve beleggingsportefeuille.
Van oudsher hebben defensieve beleggingsportefeuilles vanwege hun grote allocatie naar obligaties een beperkt risico. Maar de tijden zijn veranderd. De rente op veel obligaties staat laag. Waardoor ze weinig buffer hebben om koersdalingen als gevolg van stijgende rentes op te vangen.
Dit is geen nieuw fenomeen. In 2015 zei Martine Hafkamp van Fintessa al geen defensieve portefeuilles meer aan te bieden. Beleggen kan in deze tijden niet gezien worden als alternatief voor sparen, zei ze. Ze adviseerde nieuwe klanten met een lage risicotolerantie hun geld daarom op hun spaarrekening te laten staan.
‘Defensief beleggen op de beurs bestaat niet meer, maar zeker ook niet daarbuiten. Niet met de kans op een aanvaardbaar rendement in ieder geval’, zegt ze. ‘Wat dat betreft is er ten opzichte van 2015 niets veranderd. Sterker nog, nu de kans op een stijgende rente toeneemt, wordt defensief beleggen alleen maar gevaarlijker. Vandaar dat wij nog steeds geen portefeuilles met een defensief profiel aanbieden. De vraag is natuurlijk wel wat je precies onder defensief beleggen verstaat. Is dat beleggen in een mandje solide aandelen óf is het beleggen in een mandje solide obligaties.
De meeste mensen gaan van dat laatste uit. Maar Nederlands staatspapier met een looptijd van tien jaar levert je effectief 0,5 procent rendement per jaar op. Maar tussentijds kan de waarde van je inleg behoorlijk dalen als de rente daadwerkelijk stijgt. Hoe langer de looptijd van een obligatie, hoe groter dat effect. Kies je voor een kortere looptijd, dan kies je momenteel voor gegarandeerde armoede. Nederlandse staatsobligaties met looptijden tot 6 jaar leveren je jaarlijks een negatief rendement op. En dat is nog allemaal zonder de kosten van de bank, óf van je (fonds)beheerder.’
Niet in lijn der verwachting
Hafkamp is niet de enige die dit zo ziet. Ook Rabobank ontraadt klanten zeer defensief te beleggen. Knab lanceerde onlangs een nieuwe beheerpropositie. Het was er eentje met vier profielen. Een zeer defensieve portefeuille ontbrak omdat het risicoprofiel van deze portefeuille niet in lijn is met wat je van een zeer defensieve portefeuille mag verwachten, zei productmanager beleggen Jeantine van de Feest. Maar hoewel het probleem niet nieuw is, wordt het aan de vooravond van het verder terugschroeven van het ruime monetaire beleid van centrale banken, mogelijk dus wel nijpender.
Dit jaar tot nu toe is het gemiddelde rendement van defensieve portefeuilles nog net positief. Vergelijker van vermogensbeheerders Vermogensbeheer.nl verzamelt aan het eind van ieder kwartaal het rendement van zeventig vermogensbeheerders en berekent op basis hiervan een marktgemiddelde.
Het gemiddelde rendement van de meest defensieve portefeuilles tot en met het derde kwartaal dit jaar kwam na kosten uit op 0,7 procent. De benamingen van deze portefeuilles verschillen. Sommige aanbieders noemen ze ‘zeer defensief’, andere gewoon ‘defensief’ of ‘behoudend’.
Hoe dan ook, duidelijk te zien was dat actieve beleggers beter in staat waren obligaties te selecteren waarop nog wel rendement te behalen was dan hun passieve collega’s. De rendementen van passieve defensieve portefeuilles schommelden rond de nul procent. Binnen beide categorieën waren uiteraard uitschieters naar boven en naar beneden te vinden.
De meest defensieve portefeuille van onlinedochter Dexxi van indexbelegger Indexus kwam eind september dit jaar uit op -1,88 procent. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat Vermogensbeheer.nl portefeuilles met 0 tot 20 procent aandelen en 80 tot 100 procent vastrentende waarden tot de categorie defensief rekent. De meest defensieve portefeuille van Dexxi belegt enkel in obligatietrackers, niet in aandelen. Dit heeft impact op het rendement.
Jochem Baalmann van Indexus haast zich dan ook te zeggen dat er momenteel niemand in deze portefeuille zit. Ook hij ziet het risico van een rentestijging voor obligatiebeleggers. ‘Om klanten hier enigszins tegen te beschermen, beleggen wij niet in staatsobligaties, maar in plaats daarvan bijvoorbeeld in inflation linked bonds en interest rate hedged bedrijfsobligaties.’
Maatwerk
Behalve onlineportefeuilles biedt Indexus ook maatwerk. ‘Met die klanten gaan wij uiteraard het gesprek aan over wat bij ze past en welk risico ze aankunnen’, vertelt Baalmann. ‘Mensen die geen directe inkomsten uit hun portefeuille nodig hebben en een langere horizon hebben, kunnen soms best een hoger risicoprofiel aan. We hebben de laatste jaren dus best wat mensen een risicoprofiel zien opschuiven.
Het is zaak dat je goed vastlegt op grond waarvan dit is gebeurd. Maar er zijn ook mensen met een belegbaar vermogen van 300.000 euro die 12.000 euro per jaar willen onttrekken. Die zeggen: laat mij maar lekker in dat defensieve profiel zitten en als mijn vermogen dan verder niet groeit maakt mij dat niet uit.’
Maarten Kneepkens van Van Lanschot Kempen ziet al langer een beweging in de richting van hogere profielen. De laatste jaren is zo’n 10 procent van de Van Lanschot-klanten een profiel opgeschoven, schat hij.
Kneepkens: ‘Zeer defensief is bij onze particuliere cliënten niet bepaald populair. Vijf jaar geleden had nog bijna 10 procent een zeer defensief profiel. Dat was twee jaar geleden al gezakt naar 2 procent, en nu ligt het rond 1 procent. Een defensief profiel is meer in trek, met ongeveer 20 procent van alle cliënten. Ook dat percentage lag overigens vijf jaar geleden bijna 10 procentpunt hoger. De daling van deze twee lage profielen is ten gunste van de profielen neutraal en gematigd offensief.’
Het aandeel van offensief is niet gegroeid de afgelopen periode. Toch heeft Van Lanschot recent een nieuw zeer offensief profiel dat bijna volledig in aandelen belegt aan zijn aanbod toegevoegd. Dit is echter het gevolg van de overname en de integratie van Staal Bankiers dat zes profielen had. Van Lanschot kent nu de profielen ‘zeer defensief’, ‘defensief’, ‘neutraal’, ‘gematigd offensief’, ‘offensief’ en ‘zeer offensief’.
Kneepkens benadrukt overigens dat het niet zo hoeft te zijn dat klanten die een profiel opschuiven meer risico nemen. ‘Cliënten in een laag profiel herverdelen soms het vermogen over een combinatie van een spaarrekening en een hoger profiel. Of ze gebruiken een deel voor aflossing van de hypotheek. De persoonlijke omstandigheden zijn voor iedereen anders, en onze belangrijkste rol ligt in het adviseren van de klant over het totaal van over sparen, beleggen, aflossen et cetera.’
Baalmann sluit zich hierbij aan. ‘Uiteraard moet je erop toezien dat mensen niet te veel risico gaan nemen’, zegt hij. In dat kader zegt hij zich zorgen te maken over de verschuiving die zichtbaar is uit advies in de richting van execution only en gestandaardiseerd beheer. ‘Want ja, wat als er geen mogelijkheid tot overleg is? Dat kan best wel een groot probleem worden.’
Dit artikel staat in het Fondsnieuws investment-outlook-magazine dat op woensdag 13 december verschijnt.