Vermogenstitels als beleggingsfondsen kunnen in nood geraken door de toenemende volatiliteit op de financiële markten. Die waarschuwing gaf DNB-president Klaas Knot in een toelichting op het overzicht financiële stabiliteit (OFS).
Volgens Knot kan de onrust op de financiële markten niet alleen de financiële sector, zoals banken, ondermijnen, maar ook vermogenstitels als beleggingsfondsen. De markten zijn minder weerbaar voor schokken, waardoor ook de kans op extreem scherpe koersdalingen toeneemt.
Een acuut risico voor de markten is de onzekerheid over de groei in de opkomende markten, en vooral in China, en een renteverhoging die in de VS boven de markt hangt. Het gevaar is gegroeid doordat markten minder liquide zijn geworden: er zijn minder partijen bereid om een verkoopgolf op de aandelen- of obligatiemarkt op te vangen.
‘Hierdoor worden prijsdalingen versterkt’, zei DNB-president Knot in een toelichting op OFS. Hij houdt er rekening mee dat door de toenemende correlatie tussen markten de kwetsbaarheid van de markten als geheel en op deelniveau toeneemt.
Financiële instellingen moet in hun risicomanagement rekening houden met afgenomen marktliquiditeit. Ondanks het creëren van zeer ruime monetaire condities door centrale banken, is de verhandelbaarheid van vermogenstitels op sommige financiële markten juist verslechterd.
Dit versterkt de volatiliteit op deze markten en vergroot de kans op besmettingseffecten. Financiële instellingen dienen daarom liquiditeitsstresstesten te doen en maatregelen te treffen die financieringsrisico’s beperken. Als financiële instellingen onvoldoende voorbereid zijn op situaties waarin de liquiditeit op markten opeens gedurende lange tijd opdroogt, kan dit tot grote verliezen en financieringsrisico’s leiden, en de financiële stabiliteit als geheel raken.
Knot ziet de risico’s op dit moment vooral ver weg van Nederland, ‘maar ons land is natuurlijk niet geïsoleerd. We dobberen als klein schip op de golven van de wereldeconomie.’ DNB waarschuwt dat de lage rente zeepbellen voedt op de markten. Hij stak daarbij uitdrukkelijk de hand in eigen boezem: ‘Een langdurig lage rente leidt altijd tot grotere financiële risico’s”, aldus de centralebankpresident.
‘We zitten dan ook in een fase van verhoogde waakzaamheid. Maar we zien de gevolgen pas echt als de rente stijgt. Dan blijkt wie te veel risico heeft genomen. Wellicht was de recente onrust rond de mindere vooruitzichten in opkomende markten voor ons een voorproefje.’
DNB wil dat banken en burgers de buffers verder verhogen. Zo moet het te lenen bedrag voor de aankoop van een huis verder omlaag. ‘Eigen geld dat wordt ingelegd, is een buffer bij dalende prijzen.’
Het geleidelijk afschaffen van de voorkeursbehandeling van uitzettingen op staatsschuld is noodzakelijk, benadrukt DNB. Deze voorkeur moet in het prudentiële toezicht moet worden afgebouwd. De huidige regels veronderstellen dat staatsschuld risicovrij is, terwijl de Europese schuldencrisis heeft laten zien dat deze aanname niet klopt.
De voorkeursbehandeling van staatsschuld in het toezicht heeft de verwevenheid tussen overheden en banken versterkt en de marktdiscipline voor overheden ondermijnd. Een overgangsfase bij de afbouw van deze voorkeursbehandeling is gewenst, om grote schokken voor het financiële stelsel te voorkomen.
Onderstaande risicokaart geeft een schematisch overzicht van de belangrijkste risico’s voor de financiële stabiliteit. De grootte van een cirkel geeft de omvang van het risico weer.
Ook het Internationaal Monetair Fonds kwam woensdag met een waarschuwing. In zijn Global Financial Stability Report schrijft het fonds dat het risico op financiële instabiliteit is toegenomen in de opkomende landen. Hogere schulden en afnemende economische groei vormen een gevaarlijke cocktail, aldus het IMF.
In de opkomende landen zijn de balansen van banken en bedrijven te zeer opgerekt. Het Fonds denkt dat er 3000 miljard dollar meer is geleend dan wenselijk. Daarmee zijn bedrijven en uiteindelijk ook landen gevoeliger geworden voor groeivertragingen en kapitaalvlucht.