Duitsland, traditioneel de hoeder van fiscaal conservatisme binnen Europa, heeft de geldkraan voor defensie-uitgaven geopend. Dat wakkert bij beleggers zorgen aan over wereldwijd stijgende leenkosten.
Het rendement op de toonaangevende tienjarige Bund kende woensdag de grootste eendaagse stijging in bijna dertig jaar en donderdag liep de rente verder op. In slechts twee dagen tijd steeg het staatspapier met een ongekende 40 basispunten. Ook de rentes op Franse en Italiaanse staatsobligaties liepen op. Hoewel de de rentes vrijdag weer daalden, zit de schrik goed in de markt.
Voor veel beleggers die na 2000 zijn geboren, is een eendaagse stijging van meer dan 25 basispunten in het rendement op de tienjaarsbund ongekend, wat de omvang van de herprijzing in de markt benadrukt.
De verkoopgolf van Duitse obligaties volgde op het plan van “Berlijn” om honderden miljarden euro’s vrij te maken voor defensie- en infrastructuurinvesteringen. Oppositieleider Friedrich Merz beloofde dinsdag “whatever it takes” te doen om Duitsland te verdedigen—een duidelijke verwijzing naar de beroemde belofte van voormalig ECB-president Mario Draghi tijdens de eurocrisis.
Beleggers haastten zich om hun portefeuilles aan te passen aan de ingrijpende verschuiving in Duitsland’s traditioneel voorzichtige begrotingsbeleid. De onbeperkte leencapaciteit voor defensie-uitgaven en het voorgestelde 500 miljard euro grote investeringsfonds voor infrastructuur onderstrepen Duitsland’s breuk met fiscaal conservatisme.
Gamechanger
Jim Reid, hoofd global macro en thematisch onderzoek bij Deutsche Bank, schreef woensdag in een notitie aan investeerders dat de nieuwe fiscale plannen van Duitsland “een van de grootste verschuivingen in het fiscale beleid sinds de Tweede Wereldoorlog” vertegenwoordigen, waarbij alleen de Duitse hereniging 35 jaar geleden als vergelijkbaar kan worden beschouwd.
“Alles wat je drie maanden geleden of zelfs drie weken geleden dacht te weten over de economische vooruitzichten van Duitsland, kun je overboord gooien. Je moet je analyse helemaal opnieuw beginnen. Dit is een gamechanger als het wordt doorgevoerd”, schreef Reid.
Katharine Neiss, hoofdeconoom Europa bij PGIM Fixed Income, noemde het een “go big or go home-moment” en stelt dat de strikte Duitse schuldenrem eerder economische groei heeft afgeremd dan ondersteund. De beslissing om extra uitgaven voor defensie en infrastructuur te financieren wijst volgens haar op een hernieuwde bereidheid om groei te stimuleren en structurele uitdagingen aan te pakken. Tegelijkertijd brengt deze omslag aanzienlijke risico’s met zich mee, variërend van inflatoire druk tot onzekerheden rond de uitvoering.
Moritz Kraemer, hoofdeconoom bij LBBW, waarschuwde voor bredere gevolgen voor de eurozone. “Sta even stil bij de zwakker beoordeelde landen zoals Italië en Frankrijk, waarvan de overheidsfinanciën al onhoudbaar waren nog voordat de langetermijnrentes stegen. Zonder twijfel staan zij nu onder grotere druk,” schreef Kraemer op LinkedIn.
Benchmark voor veilige activa
Duitsland’s status als benchmark voor veilige activa in de eurozone betekent dat bewegingen in de Bund-rente invloed hebben op de financieringskosten in de hele regio. Het rendement op de Franse OAT met een looptijd van tien jaar steeg met zeven basispunten naar 3,56 procent. De rentespread tussen Duitse en Italiaanse staatsobligaties kromp tot 105 basispunten, het kleinste verschil sinds oktober 2021.
ECB-president Christine Lagarde erkende donderdag tijdens een persconferentie het belang van Duitsland’s fiscale verschuiving en zei: ‘Als alles volgens plan verloopt… zal het de groei stimuleren, maar er is meer nodig. We moeten in de komende dagen en weken alert blijven en proberen op de economische gevolgen te anticiperen. Dit is een werk in uitvoering. Als het voorgestelde grootschalige leenprogramma van de Europese Commissie wordt aangenomen, in combinatie met het Merz-plan, zal het zowel fiscale als vraagimplicaties hebben.’
Negatieve swap spread
De status van Duitse staatsobligaties als veilige haven is komen te wankelen nu de schuldenlast in het land toeneemt. In november 2024 draaide de swap-spread (een belangrijke indicator die het verschil tussen obligatierentes en swaprentes weergeeft) al negatief, een weerspiegeling dat de Duitse schuldenlast zorgen baart.
Duitse swap-spread 10-jaars
Nog maar tweeënhalf jaar geleden hadden Duitse staatsobligaties nog negatieve rendementen, en waren beleggers bereid te betalen om deze activa in hun portefeuille op te nemen. Inmiddels is het sentiment ten opzichte van Duitse schuld flink versomberd.
De Duitse schuldquote (schuld ten opzichte van het BBP) ligt rond 63 procent, vergeleken met 112 procent in Frankrijk. Het land is hét voorbeeld van fiscale discipline binnen de regio.