Hoewel Rome en de EU met getrokken wapens tegenover elkaar staan, verwacht politiek analist Andy Langenkamp niet dat zij de wapens ook echt op elkaar zullen gaan leegschieten.
‘When a man with .45 meets a man with a rifle, you said, the man with a pistol is a dead man. Let’s see if that’s true. Go ahead, load up and shoot’, zegt acteur Clint Eastwood tegen zijn tegenstander in de eerste van de spaghettiwesterns die bekend werden als de ‘Dollar Trilogy’.
Rome en Brussel staan tegenover elkaar met toegeknepen ogen, vinger aan de trekker, bombastische dramatiek te over. Brussel is de man met het geweer; underdog Italië daagt uit.
Explosieve situatie
Acties en voornemens van de Italiaanse coalitieregering zorgen voor een explosieve situatie: euroscepsis, nauwelijks verholen xenofobie, onverantwoorde sociale uitgaven met schending van begrotingsregels en gebrekkige ervaring.
Uitblijvende stappen om de Italiaanse potentiële groei te verhogen zijn des te gevaarlijker aangezien de Europese Centrale Bank nog eind dit jaar wil stoppen met kwantitatieve verruiming. De centrale bank bezit nu een vijfde van alle Italiaanse staatsobligaties. Het wegvallen van deze megakoper zet opwaartse druk op de rente. Met laag blijvende groei is dat een risico.
Externe factoren vergroten de Italiaanse kwetsbaarheid, waaronder exposure van Italiaanse banken in het geplaagde Turkije, dreigingen voor de wereldhandel en spanningen in het Midden-Oosten. Meer instabiliteit in die regio kan migratiestromen richting Europa aanwakkeren, waardoor vicepremier Matteo Salvini meer munitie krijgt om te schieten op de rest van Europa.
Frustratie en onvrede
Lage groei, onrustige financiële markten en de stand-off met Brussel gaan samen met een diepgaande frustratie en onvrede bij Italianen. De huidige golf begon met de kredietcrisis en bijkomende afkeer van het establishment. De jaren daarna kwamen EU-technocraten samen met de Italiaanse premier Monti Italianen de les lezen (zo is het gevoel bij velen), waardoor de onvrede groeide. Recentelijk kwam de migratiecrisis erbij.
Daarbij moet niet vergeten worden dat het Italiaanse inkomen nog steeds lager is dan in 2000. Lega en de Vijfsterrenbeweging profiteren van een vat aan kiezersfrustraties.
Blijven Rome en Brussel met getrokken wapens tegenover elkaar staan?
Aan de ene kant kan Brussel flagrante Italiaanse transgressies niet accepteren, omdat Europese afspraken anders een gotspe worden en anderen hierin een vrijbrief kunnen zien om regels aan de laars te lappen. Aan de andere kant geeft Brussel bij een harde aanpak de Italianen meer munitie om te vuren op de EU als zondebok.
Frankrijk en Duitsland
Des te meer omdat Frankrijk en Duitsland in 2003 wel wegkwamen met schending van begrotingsregels en omdat zes op de tien Italianen de begrotingsvoorstellen van hun regering steunen. Bovendien heeft de EU genoeg andere zorgen: het einde van kwantitatieve verruiming, brexit, Europese verkiezingen en het verslechterende internationale klimaat.
Lega en de Vijfsterrenbeweging spinnen garen bij afgeven op de EU. Maar de steun die in Italië nog altijd aanwezig is voor EU en euro maakt dat de regeringspartijen niet te ver zullen gaan met Brussel-bashen. Bovendien is bijna driekwart van de Italiaanse staatsschuld in handen van Italianen zelf, waardoor een crisis vooral henzelf raakt.
Brussel en Rome zullen daarom waarschijnlijk niet hun wapens op elkaar leegschieten. De-escalatie betekent niet dat dieperliggende Italiaans problemen verdwijnen. Met structureel lage groei, recordschulden en een gedesillusioneerde bevolking is een nieuwe crisis een kwestie van tijd.
Andy Langenkamp is senior politiek analist bij ICC Consultants en ECR Research