Is Nederland misschien toch te snel geweest met haar besluit de doorlopende verhandeling van beleggingsfondsen af te schaffen, vraagt FN Kennisexpert en Dufas-directeur Hans Janssen Daalen zich af kijkend naar de snelle opmars van ETF’s.
‘In Nederland kenden wij tot 2007 een systeem van beursgenoteerde beleggingsfondsen. Via de beurzen kon doorlopend worden gehandeld op basis van vraag en aanbod. Dit systeem sloot niet aan bij de andere Europese markten, waar beleggers slechts één maal daags tegen NAV konden in- of uitstappen. Nederlandse beleggingsfondsen deden het daardoor niet goed in de Europese Unie. Buitenlanders begrepen ons systeem niet. Een van de redenen om die doorlopende notering ter beurze af te schaffen.
Het heeft onze achterstand op Luxemburg echter niet goedgemaakt, noch zijn Nederlandse fondsbeheerders met hun fondsen teruggekomen naar Nederland. Maar misschien zijn wij toch te snel geweest met ons besluit om de doorlopende verhandeling van beleggingsfondsen af te schaffen. Kijkend ten minste naar wat er op dit moment in de Verenigde Staten op beleggingsgebied gebeurt.
Onstuitbare opmars
Mijn Amerikaanse collega’s wijzen er al langer op: ETF’s zullen weldra de traditionele beleggingsfondsen overvleugelen. Hun opmars is onstuitbaar. Verloren actieve beleggingsfondsen tot voor kort vooral marktaandeel aan passieve fondsen, inmiddels komt de concurrentie met name van deze speciale beleggingsvehikels die doorlopend ter beurze worden verhandeld.
Niet alleen verschaffen ETF’s aan beleggers de mogelijkheid om snel posities in bepaalde marktsegmenten en indices in te nemen. Bijna alle ETF’s volgen een index, zoals passieve beleggingsfondsen dat doen, en het universum wordt steeds verder uitgebreid, ook met meer actieve beleggingsvarianten.
Door hun doorlopende verhandeling ter beurze, bieden ETF’s tevens volop liquiditeit en de mogelijkheid aan beleggers om op ieder moment van de dag in of uit te stappen. Een faciliteit die overigens op het eerste gezicht niet helemaal rijmt met de lange termijn beleggingshorizon die past bij passieve beleggingen.
Lage kosten
Maar de beheerkosten van enkele basispunten doen dat wél. Blackrock verlaagde de kosten van haar 80 miljard dollar grote iShares Core S&P 500 ETF onlangs tot slechts 4 basispunten. De grootste aanbieders van ETF’s zijn dezelfde marktpartijen die ook de traditionele fondsenmarkt domineren: Blackrock, Vanguard en State Street.
De cijfers over de ETF-marktomvang en de cashflows in de Verenigde Staten liegen er dan ook niet om. Bijna de helft van alle transacties in Amerikaanse aandelen zijn vandaag de dag in ETF’s. Het beheerde vermogen in ETF’s op de Amerikaanse markt bedragen inmiddels meer dan 3000 miljard dollar.
Dat is overigens nog maar een kwart van de gehele Amerikaanse fondsenmarkt. De cijfers van beleggingsfondsen op de Amerikaanse markt laten in de laatste 12 maanden 130,7 miljard dollar outflow zien uit de traditionele beleggingsfondsen, tegenover 240 miljard dollar cashflow in ETF’s.
Niet alleen institutionele beleggers maken gebruik van dit moderne beleggingsinstrument, ook steeds meer retailbeleggers vinden hun weg naar ETF’s. Als gevolg van het Amerikaanse 401K DC pensioensysteem, beleggen zo’n 40 procent van de Amerikaanse huishoudens in beleggingsfondsen. Dat waren tot voor kort vooral de traditionele beleggingsfondsen, maar dat verandert nu in hoog tempo.
Zorgen over financiële stabiliteit
Met de snel groeiende omvang van de ETF-markt rijzen ook de zorgen over de financiële stabiliteit. De Financial Stability Board heeft al de vinger gelegd op de mismatch in liquiditeit tussen ETF’s en hun onderliggende beleggingen. En de spreads in de ETF-beurshandel vormen eveneens een mikpunt van kritiek.
De meeste Europese landen kennen geen 401K systeem. Het percentage Europese huishoudens dat belegt via beleggingsfondsen wordt thans geschat op 17 procent. In Nederland ligt dit percentage nog veel lager als gevolg van ons geïnstitutionaliseerde pensioensysteem. Verzekeraars domineren in vele Europese landen het aanbod van oudedagsvoorzieningen, al wordt het aanbod steeds meer hybride en groeit het marktaandeel van fondsaanbieders. De digitalisering van de financiële dienstverlening brengt beleggen steeds dichter bij alle burgers.
Naast redenen van liquiditeit en lage kosten, genieten ETF’s in de VS ook een voordelige fiscale behandeling. Traditionele Amerikaanse beleggingsfondsen betalen een ‘capital gains tax’ over beleggingswinsten die zij binnen hun beleggingsportefeuille maken. Amerikaanse beleggers in een ETF betalen die belasting alleen wanneer zij hun ETF-aandelen verkopen. Institutionele beleggers kunnen hun belastingheffing daarmee beter ‘timen’.
De cijfers liggen nog anders in Europa. Hier bedraagt de marktomvang van ETF’s ‘slechts’ 529 miljard dollar. Hier speelt het fiscale voordeel ook niet zoals in Amerika. Maar het zou naïef zijn te veronderstellen dat dit de enige verklaring is voor de groeiende populariteit van ETF’s.
Hebben wij in Nederland dan toch te vroeg gepiekt met onze beursgenoteerde beleggingsfondsen?
Hans Janssen Daalen is directeur van de Dufas, de belangenvereniging voor asset managers in Nederland.
Janssen Daalen deelt op structurele basis met Fondsnieuws-lezers zijn kennis op het gebied van wet- en regelgeving, trends en marktontwikkelingen in asset management en beleggingsdienstverlening. Wilt u meer bijdragen van onze FN Kennisexperts lezen, klik dan hier.