Charles Gave, mede-oprichter van onderzoeksbureau Gavekal en voormalig hedgefondsmanager, mengt zich in de discussie over het mysterie van de dalende rente. Het is geen mysterie, stelt Gave, want de verklaring is een excessieve rol van de overheid in de economie.
De hogepriesters van het centrale bankwezen komen dezer dagen weer bijeen voor hun jaarlijkse hoogmis in het Amerikaanse Jackson Hole. ECB-president Mario Draghi zal er niet bij zijn, maar dat zal niets veranderen aan de onderwerpen die aan de vergader- en aan de lunchtafel ter sprake komen.
Behalve door centrale bankiers, wordt ook door de markten gezocht naar de verklaring voor de alsmaar dalende rente. De scherpzinnige analist Charles Gave is van de opgegeven verklaringen niet onder de indruk. De een spreekt van ‘secular stagnation’, anderen halen excessieve spaaroverschotten er bij en weer anderen denken dat de dalende rente te verklaren valt uit vergrijzing en afnemende arbeidsproductiviteit.
Knut Wicksell wijst de weg
Gave heeft een andere verklaring en daarvoor verwijst hij naar het werk van de negentiende eeuwse Zweedse econoom Knut Wicksell, die een economische theorie heeft ontwikkeld over de oorzaak van dalende rente.
De Fransman Gave verwijst naar het werk van Wicksell, die stelt dat de groei in een economie alleen duurzaam plaatsvindt als het kapitaal ten goede komt aan ondernemers en niet aan beleggers. Is dat niet het geval dan wordt kapitaal ‘verspild’. Het gevolg hiervan is dat het structurele groeipercentage van een economie daalt.
Oorzaken van dalende groei
Die situatie kan volgens Gave langs twee wegen ontstaan. De ene is als de marktrente onder de natuurlijke rente wordt gehouden, zoals centrale bankiers nu doen. Dit leidt niet tot meer groei, maar tot een ineenstorting van de structurele groei in een economie.
De andere weg is als er spelers in de economie zijn die ongehinderd kunnen lenen - onafhankelijk van de opbrengst - zoals overheden doen. Als overheden een steeds groter beslag doen op het bruto nationale inkomen dan gaat de structurele groei omlaag. De economische leerboeken zeggen dat vanaf een bepaald punt de marginale opbrengst op aanvullende uitgaven niet meer omhoog, maar juist omlaag gaat. Op enig moment worden ze zelfs negatief, waarschuwt Gave, zoals nu het geval is in Japan en Frankrijk.
Totale implosie van het systeem
De conclusie die uit deze ontwikkeling moet worden getrokken, is evident: als beleidsmakers willen dat de economische groei in een land of unie toeneemt, dan moeten de overheidsuitgaven omlaag. Maar het tegendeel tekent zich af: de druk is groot om de overheidsuitgaven juist te verhogen om daarmee de zwakke vraag (ten gevolge van forse spaaroverschotten) te stimuleren.
Gave stelt, op basis van de economische theorie van Wicksell, dat hierdoor het structurele groeicijfer juist zal dalen, met als gevolg dat centrale banken de rente laag zullen houden wat aanvullende overheidsuitgaven rechtvaardigt en zelfs stimuleert.
Het einde van het liedje is een totale implosie van het systeem, zo waarschuwt Charles Gave: als de structurele groei daalt tot onder de nul, dan gaan de leveraged spelers in de economie - zoals overheden - namelijk op enig moment failliet en volgt er een financiële crisis. ‘Hoe langer het duurt voor dat dat gebeurt, hoe traumatischer het zal zijn.’