Directeur van het Europees Milieu Agentschap Hans Bruyninckx ziet een grote rol weggelegd voor Europa’s financiële sector. ‘Met de High-level Expert group on Sustainable Finance heeft de sector bewezen leidend te kunnen zijn in de transitie naar een mondiale groene economie. Nu is het tijd om die positie te verzilveren, lokale financiële spelers zijn aan zet.’
De Europese Commissie acht de financiële sector medeverantwoordelijk voor het behalen van de klimaatdoelstellingen die zijn afgesproken in het akkoord van Parijs. Kunt u de huidige situatie schetsen?
‘We staan aan de vooravond van een immense investeringsgolf van privaat geld in de duurzame transitie; Europa heeft in dit kader verschillende doelstellingen geformuleerd die grote investeringen vergen. Ze kijkt daarbij terecht in de richting van de financiële sector die vanwege zijn omvang in staat is om de duurzame transitie mee op te drijven. Tegen het licht van de uitdagingen waar we als samenleving voor staan, is dit overigens de enige weg. We zijn duidelijk nog niet duurzaam bezig.
De omschakeling naar een koolstofarme economie zit vervat in de Energie-Unie; één van de tien speerpunten onder het voorzitterschap van Jean-Claude Juncker. Daarnaast zijn er substantiële investeringen nodig voor de elektrificatie van het mobiliteitssysteem. Ook moet het Europese landbouw- en voedselbeleid in lijn komen met de doelstellingen van Parijs. Europa is een verstedelijkt continent. Duurzame stedelijke vernieuwing mag dus ook niet aan onze aandacht ontsnappen.
Maar: het gaat niet over klimaat alleen. Willen we daadwerkelijk inzetten op een koolstofarme economie in 2050 – en dat is wat de plannen beogen – moet ook de circulaire economie worden verankerd in de klimaatdoelstellingen. Het is nu al duidelijk dat we het zonder die koppeling niet zullen redden; er zit nu eenmaal veel CO2 vast aan ons gebruik van materialen. Daarnaast zijn ‘nature based solutions’ onontbeerlijk voor het behoud van ons ecosysteem; de bodemkwaliteit en de manier waarop we met onze bossen omspringen bijvoorbeeld, zijn van grote invloed op het klimaat. De koppeling tussen al die elementen komt niet vanzelf; de juiste financieringen spelen hierbij een cruciale rol.’
Met het “actieplan duurzame financiering” schept Brussel een kader voor de vergroening van de sector. Was een dergelijk kader nodig om de financiële wereld in beweging te krijgen?
‘Tot nu toe werd van de sector niets expliciet verwacht, met als gevolg dat duurzaamheid zich vooral in de marge van de financiële wereld afspeelde. Hierdoor zitten we met een wildgroei aan duurzame kwalificaties in de markt; een coherent systeem ontbreekt. Dus ja, omwille van de ernst van de problematiek is een duidelijk richtinggevend kader noodzakelijk gebleken. We weten inmiddels dat we er zonder private investeringen niet gaan komen.
Jaarlijks monitoren we de uitstoot van allerlei industrieën, maar van de financiële sector doen we dat niet. We verwachten van alle sectoren dat ze hun verantwoordelijkheid nemen, dus zou het wel heel eigenaardig zijn als we de sector die een cruciale rol speelt in onze markteconomie, buiten beschouwing zouden laten.
Of om het Amerikaans te stellen: als je het kapitalistisch systeem, fundamenteel van richting wil veranderen - en dat is wat we willen met de duurzame transitie - zou het nogal vreemd zijn als je de kern van dat systeem - het kapitaal - niet in die discussie meeneemt. Regulering is noodzakelijk omdat dit de markt transparanter maakt en omdat het overheden in staat stelt om vorderingen te kunnen monitoren. De EU schetst een kader waarbinnen de sector zelf aan de slag moet.’
Dus het is nu aan de sector om met een geloofwaardig toekomstplan te komen?
‘Men begint versneld in te zien voor welke enorme uitdagingen we staan en voor welke desastreuze consequenties als we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid verzaken.
Het is niet de bedoeling van Europa om te overreguleren. Ten minste, als de sector zelf in staat is om de juiste verbinding tussen investeringen en de noden op het terrein te maken. Het is nu aan de Europese financiële wereld om haar kans te grijpen en die leidende rol op weg naar een mondiale groene economie op zich te nemen. Met de “high level expert group sustainable finance” heeft de sector inmiddels een serieuze steen in die richting verlegd.
Een aantal grote spelers is op de goede weg. De Europese Investeringsbank, de nationale banken van Nederland en Frankrijk en enkele grote pensioenfondsen zetten de naald op het kompas om de hele sector in de juiste richting te doen bewegen.
Nu is het aan de lokale financiële spelers om ook de consument van financiële producten van duurzaamheid te overtuigen. Dit betekent dat je je duidelijk uitspreekt tegen niet-duurzame beleggingen, en dat gebeurt te weinig; de sector legt de verantwoordelijkheid nog te veel bij de individuele klant. Maar, als de financiële wereld haar taak serieus neemt, moet ze accepteren dat dit consequenties heeft voor de bedrijfsvoering en dus voor de manier waarop ze met klanten omgaat. Een duurzame klantenprofilering zou niet als een onaanvaardbare verplichting aan mogen voelen. De duurzame transitie is een collectieve verantwoordelijkheid.’
Beseft de sector dat voldoende?
‘De lidstaten moeten binnenkort hun klimaat- en energieplannen tot 2030 voorleggen. Er wordt op zowat elk niveau toegewerkt naar een “mid-century strategy” voor een zo goed als koolstofarme economie. Voor de circulaire economie liggen de zaken wat complexer, maar ook daar merk je dat er openlijk over publieke investeringen wordt gesproken. De financiële sector was tot nu toe de grote afwezige.
Het World Economic Forum in Davos benoemde niet voor niets het klimaat, water en biodiversiteit in de top tien van grootste bedrijfsrisico’s. De financiële sector was in eerste instantie volgend, maar beseft de ernst van de situatie steeds meer.
Met het Europees initiatief rond “sustainable finance” wordt er een duidelijke richting aangegeven waarbinnen er ruimte ontstaat voor een open debat over wat we nu werkelijk duurzame investeringen noemen. Betekent dit dat we er nu zijn? Helemaal niet. “We are just scratching the surface.”’
Dit artikel wordt gepubliceerd in het Investment Officer-magazine over duurzaamheid dat eind oktober verschijnt.