De AFM heeft op 12 januari haar toezichtagenda voor 2023 gepubliceerd. Op deze agenda staan de prioriteiten en voorgenomen activiteiten. Wie kunnen komend jaar rekenen op de belangstelling van de gedragstoezichthouder? En welke onderzoeken zal de AFM komend jaar verrichten? In dit artikel een quick scan van enkele ‘toezichtvoornemens’ van de AFM voor 2023, met speciale aandacht voor assetmanagers.
De prioriteiten en activiteiten van de AFM zijn gebaseerd op de strategie die de AFM voor de komende drie jaar heeft uitgezet. De AFM wijst op trends en ontwikkelingen die de economie in instabieler vaarwater hebben gebracht (Corona en de oorlog in Oekraïne) en waarschuwt dat oplopende inflatie en stijgende rente de economische vooruitzichten verslechteren.
De strategie van de AFM wordt verder beïnvloed door externe trends die bepalen hoe toezichtrisico’s zich ontwikkelen. De AFM benoemt als drie belangrijkste langetermijntrends:
- Digitalisering, hetgeen voordelen maar ook nieuwe risico’s met zich brengt. De AFM is overigens van oordeel dat financiële dienstverleners deze risico’s moeten mitigeren;
- De internationalisering van de financiële marken en de dienstverlening, hetgeen het beheersen van risico’s voor consumenten lastiger maakt; en
- De verduurzaming van de samenleving waarbij de financiële sector een belangrijke rol speelt bij de financiering van de duurzaamheidstransitie.
Nog altijd: Klantbelang centraal
De digitalisering, de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel en de verduurzaming van de samenleving zullen naar het oordeel van de AFM impact hebben op het financieel welzijn van de consument. De AFM spreekt haar verwachting uit dat de financiële sector hier ‘fit en wendbaar’ mee omgaat. Voor de financiële dienstverlening geldt dat in tijden van transitie het uitgangspunt nog altijd dient te zijn: klantbelang centraal.
De AFM wijst op een drietal belangrijke aandachtspunten bij het centraal stellen van het klantbelang. Ten eerste dienen producten op een zorgvuldige manier aan de juiste doelgroepen aangeboden te worden (product governance dus), ten tweede dienen klanten te worden geholpen bij het maken van complexe keuzes (keuzebegeleiding dus) en ten derde moet er voldoende aandacht zijn voor klanten, ook na het afsluiten van het product (nazorg dus).
Duurzaamheidregelgeving: ‘Van guidance naar handhaving’
Van de onderzoeksthema’s die de AFM benoemt, is de ontwikkeling van verduurzaming en verantwoord beleggen op basis van ESG-criteria een belangrijke. Als redenen dat dit thema hoog op de prioriteitenlijst staat, noemt de AFM de toegenomen maatschappelijke verwachtingen op dit gebied en het in Europees verband uitgebreide wettelijke mandaat. In door de AFM gehanteerde ‘risicokaarten’ zijn de risico’s van gebrekkige duurzaamheidstransparantie en greenwashing aangeduid als belangrijke risico’s die in de toekomst verder zullen toenemen.
De AFM vermeldt dat een van de belangrijkste activiteiten in 2023 is dat een eerste onderzoek wordt uitgevoerd naar hoe adviseurs en vermogensbeheerders de duurzaamheidsvoorkeuren van hun klanten uitvragen. Dit om na te gaan of klanten ook daadwerkelijke financiële producten kopen die bij hun duurzaamheidswensen passen.
Last but not least kondigt de AFM aan dat zij in het toezicht op het gebied van transparantie en dienstverlening “zal bewegen van guidance naar handhaving”. Dat betekent dat de AFM bij constatering van overtredingen van duurzaamheidsregelgeving mogelijk formele maatregelen zal gaan inzetten zoals het opleggen van een aanwijzing, een last onder dwangsom of een bestuurlijke boete.
Assetmanagers: prioriteiten een aangekondigde activiteiten
Dan tot slot extra aandacht voor de assetmanagers (fondsbeheerders). De AFM wijst erop dat nieuwe regelgeving hogere eisen stelt aan de bedrijfsvoering van assetmanagers. Opnieuw worden in dit kader wetgeving op het gebied van verduurzaming en digitale weerbaarheid genoemd. Verder wijst de AFM er op dat de toenemende uitbesteding van activiteiten meer vraagt van de bedrijfsvoering.
De AFM zegt in 2023 concreet te willen bereiken dat:
- Assetmanagers de beheerste en integere bedrijfsvoering op orde hebben;
- Assetmanagers tijdig voorbereid zijn op de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel; en
- Het toezicht op de naleving van de nieuwe duurzaamheidsregelgeving zorgt voor een verdere transitie.
De AFM heeft daarom drie prioriteiten gesteld voor toezicht op assetmanagers in 2023, waarbij ook is aangekondigd welke concrete activiteiten ten behoeve van die prioriteiten zal verrichten:
-
Beheerste en integere bedrijfsvoering
De eerste prioriteit is dat de AFM verwacht dat assetmanagers de beheerste en integere bedrijfsvoering op orde hebben, ook als het gaat om uitbestede activiteiten. Een assetmanager zal moeten kunnen laten zien dat er ‘grip is’ op de gehele keten. Hieronder valt overigens ook onderzoek naar naleving van regelgeving zoals de Wwft en de Sw.
Concrete aangekondigde activiteiten in 2023:
(i) thematische onderzoeken naar de integere en beheerste bedrijfsvoering, zoals uitbesteding van diensten;
(ii) de AFM focust zich op complexe en grote assetmanagers. Gedragsaspecten – zoals volwassenheid van de governance inrichting, leiderschapsstijlen en bestuursdynamiek – zullen uitdrukkelijker worden meegenomen in de beoordeling van assetmanagers. Ook kondigt de AFM korter op de markt te gaan zitten door vaste ronde tafels en ‘snelle toegespitste uitvragen’;
-
Naleving van nieuwe duurzaamheidsregelgeving
Hierboven is al genoemd dat de AFM de duurzaamheidsregelgeving hoog op de prioriteitenlijst heeft staan. De assetmanagementsector speelt een grote rol bij de duurzaamheidstransitie door sturing op verduurzaming via het geïnvesteerde kapitaal, maar ook door de manier waarop de assetmanagers omgaan met ESG-gerelateerde risico’s. Tot slot, wil de AFM mogelijke ‘wildgroei’ van groene producten – greenwashing – tegengaan.
Concrete aangekondigde activiteiten in 2023:
De AFM doet onderzoek naar de beheersing van duurzaamheidsgerelateerde risico’s zoals het gebruik van ESG-ratings;
Toezicht op naleving van de SFDR door assetmanagers; en
Uitvoeren van onderzoek naar als ‘groen’ gepresenteerde producten.
-
Effecten van digitalisering en technologie onder controle
De bedrijfsvoering van assetmanagers verandert door technologische ontwikkelingen.
De AFM vraagt extra aandacht voor deze ontwikkelingen. In 2023 bereidt de AFM zich voor op het toezicht op de aankomende wetgeving met betrekking tot de digitale weerbaarheid van financiële ondernemingen (DORA).
Concrete aangekondigde activiteiten in 2023:
Toezicht op ontwikkelingen in de sector op het gebied van digitalisering (zoals onderzoek naar integratie van digitalisering en AI in de risicofunctie binnen het beleggingsbeleid en portefeuillebeheer); en
Onderzoek naar mogelijke risico’s van digitalisering van risicobeheersystemen.
(iii) uitvoeren van onderzoek in het kader van de Wwft; en
(iv) uitvoeren van onderzoek naar de kosten van beleggingsfondsen.
Laura Stortelder is advocaat financieel recht bij Hart Advocaten in Amsterdam, dat zich richt zich op de financiële markt. Cliënten zijn banken, verzekeraars, beleggingsinstellingen, beursfondsen, pensioenuitvoerders en trustkantoren. Hart Advocaten is één van de kennispartners van Investment Officer en schrijft maandelijks een bijdrage over uiteenlopende thema’s.