De angst dat Turkije spoedig gedwongen wordt om steun te vragen bij het Internationale Monetaire Fonds, zet het land aan het begin van de nieuwe week verder onder druk. De lira verloor bij handel in Azië opnieuw meer dan 10 procent.
Maar door ingrijpen van de Turkse centrale bank werd het verlies van de lira maandagochtend tot 2 procent beperkt. s’ Middags kwam de Turkse minister van Financiën, Berat Albayrak - de schoonzoon van president Erdogan - met maatregelen, maar dat herstelde de rust rond de lira niet. Aan het einde van de dag was één dollar 6,99324 Turkse lira waard.
De centrale bank heeft de reserve-eisen voor lira’s en buitenlandse valuta voor Turkse banken verlaagd. Daarnaast heeft zij een ‘whatever it takes’ verklaring afgelegd: zij stelt alle ‘noodzakelijke liquiditeit’ voor banken beschikbaar. Een renteverhoging om de stijgende inflatie tegen te gaan, waar de markt op gehoopt had, kondigde de centrale bank niet aan.
Markt bezorgd om hoge buitenlandse schuld
Hoewel de crisis lijkt te handelen om een Amerikaanse pastoor die huisarrest in Turkije heeft gekregen en de Verenigde Staten die om zijn onmiddellijke vrijlating vragen, is dat hooguit de katalysator voor de zorgen die al langere tijd op de financiële markten bestaan.
Twee maanden geleden waarschuwde de Amerikaanse zakenbank JP Morgan al dat Turkije niet alleen bedreigd wordt door een tekort op de lopende rekening, maar ook door een zeer hoge buitenlandse schuld. Als buitenlandse partijen de Turkse schulden niet meer willen financiëren, of overheid of bedrijven in Turkije hun schulden de komende maanden niet meer kunnen herfinancieren, dan kan de crisis rond de lopende rekening in sneltreinvaart escaleren tot een zware economische crisis in Turkije.
Magische grens: 7,1 lira vs dollar
In dat kader is de waarde van de Turkse lira tegenover de dollar van vitaal belang. Goldman Sachs berekent dat als de wisselkoers van de lira tegenover de dollar 7,1 bereikt, dat Turkse banken dan door hun hoeven zakken en president Erdogan gedwongen zal zijn de smadelijke gang naar het IMF te maken voor een noodplan, of - zoals sommige commentatoren zeggen - zelfs China om hulp moet smeken. Maandagochtend stond de Turkse lira op 6.65942 voor een dollar, maar door de voor de markt teleurstellende maatregelen naar bijna 7 lira.
Als het tot een ‘bail out’ komt, dan zullen banken in Europa - met zwaar uitstaande kredieten naar het Turkse bedrijfsleven, zoals ING - ook zwaar getroffen kunnen worden. Dat is een verklaring voor de euro die tegenover de dollar ook aan kracht verliest.
De regering van president Erdogan lijkt er vooralsnog van uit te gaan dat men de ‘economische oorlog’ van de Verenigde Staten kan weerstaan, door kapitaalrestricties op te leggen en buitenlandse betalingen in andere valuta dan de dollar te doen - een beleid dat ook het eveneens door de VS met sancties bedreigde Rusland propageert.
Maar de valutamarkten laten een ander beeld zien: de dollar stijgt ten opzichte van vrijwel alle andere valuta in de wereld, terwijl de Turkse muntcrisis nu ook overwaait naar andere valuta in opkomende landen, zoals de Zuidafrikaanse rand en de Indonesissche rupi. De rand daalde maandag met 10 procent.
Persoonlijk risico voor president Erodgan
De crisis rond de lira is gevaarlijk voor president Erdogan persoonlijk. Hij heeft zijn economische successen en zijn politieke populariteit vooral te danken aan grote infrastructurele investeringen, die hij financierde met geleend (buitenlands) kapitaal. Nu hij bij de jongste verkiezingen het mandaat heeft gekregen voor een presidentschap met zeer vergaande bevoegheden, kan hij binnenlands de schuld ook op niemand meer afschuiven, hoewel Erdogan maandagmiddag de schuld gaf aan Turkse social media voor de valutacrisis.
In de zoektocht naar een overtuigende boeman, zo schrijven analisten, komt het jongste conflict met de Verenigde Staten om de arrestatie van een Amerikaanse (spionerende?) pastoor hem niet slecht uit, net zo min als de tweet van vrijdag waarin president Trump Turkije hogere importtarieven oplegde voor staal en aliminium. Erdogan sprak zondag van een ‘economische oorlog’, een opvatting die zijn achterban met hem zal delen.
Bij een recent bezoek van een Turkse regeringsdelegatie aan Washington, kreeg men op het ministerie van Buitenlands Zaken te horen dat president Trump Turkije tot woensdag de tijd geeft om de pastoor vrij te laten.
Daarna zouden de VS zich het recht voorbehouden om Turkije nieuwe sancties op te leggen - dat zou net het zetje kunnen zijn om Turkije in een diepe vertrouwenscrisis te storten.