De financiële markten zetten zich schrap voor een recessie. Terwijl de aandelenmarkten bezig zijn aan hun langste stijging ooit, de wereldeconomie in een degelijk tempo groeit, de huizenprijzen stijgen en de werkloosheid daalt, dreigt op de markten het alarmsignaal af te gaan dat sinds de jaren ‘60 al met succes alle recessies heeft voorspeld.
Dat alarmsignaal draait om de rentetarieven die de Amerikaanse overheid moet betalen op staatsobligaties. In een normale markt moet de schatkist meer rente voldoen naarmate het voor een langere periode geld wil lenen. Maar in uitzonderlijke gevallen wordt dat patroon doorbroken en zijn korte leningen duurder dan langere. Deze zogeheten omgekeerde rentecurve geldt als voorspeller van een mondiale recessie. En hij staat nu weer voor de deur.
Vrijdag zei Jerome Powell, de voorzitter van het Amerikaanse stelsel van centrale banken, in een speech dat hij vasthoudt aan een geplande serie renteverhogingen die vooral de korte rente stuwen. Dat gaf een nieuw zetje aan de Amerikaanse tweejaarsrente, die het afgelopen jaar al was verdubbeld en nu tot vlak bij het niveau van de tienjaarsrente is geklommen. Maandag bedroeg het gat nog een schamele 19 basispunten (2,62 procent versus 2,81 procent). Dat is het kleinste verschil sinds 2007, toen de omgekeerde rentecurve de voorbode was van de kredietcrisis die een jaar later zou uitbreken.
Goede voorspeller
‘Dit is een signaal dat je serieus moet nemen’, zegt Han de Jong, hoofdeconoom van ABN Amro. ‘Het is een goede voorspeller van conjuncturele problemen.’ De laatste zeven recessies werden voorafgegaan door een omgekeerde rentecurve. Het gebeurde dus voor de kredietcrisis, en ook voor het knappen van de internetzeepbel. De Jong: ‘Obligatiemarkten zijn goed in het vroeg herkennen van een economische neergang.’
Van een daadwerkelijke omkering is nu nog geen sprake, maar op de markten groeit het ongemak over de aanhoudend opgaande koersen. Sinds afgelopen week is de Amerikaanse aandelenhausse de langste ooit: al ruim 3450 dagen is er geen correctie meer geweest. Maandag zetten de S&P 500, de Dow Jones en de Nasdaq nieuwe records neer.
Maar beleggingen zijn daardoor duur geworden, en de aandelenmarkten draaien op bedrijven die het belastingvoordeel van de Amerikaanse president Trump aangrijpen om eigen aandelen in te kopen. Die impuls ebt volgend jaar weg, en intussen schroeven centrale banken in Europa en vooral de VS hun stimuleringsbeleid terug. Problemen in opkomende markten, zoals de groeivertraging in China, remmen de wereldeconomie. Het escalerende handelsconflict tussen de VS en China kan dat nog eens verergeren.
Federal Reserve
De ogen zijn nu gericht op de Federal Reserve, die komende maand opnieuw de beleidsrente zal optrekken. Intussen lijkt de inflatie stabiel en blijft de tienjaarsrente al een tijdje onder de 3% hangen. ‘Die verhoging van volgende maand is al helemaal ingeprijsd, dus die zal de korte rente niet voorbij de lange rente drukken’, zegt obligatiebelegger Amir Saleem van Achmea Investment Management. ‘Maar ik denk dat het in november wel kan gebeuren. Wij worden nu een beetje voorzichtig over de Amerikaanse economie. Die terugslag zal er komen.’
In de markt wordt erop gerekend dat omkering van de rentecurve begin volgend jaar zal gebeuren. Dan duurt het in de regel nog 6 tot 24 maanden voordat de recessie daadwerkelijk toeslaat.
Wel was er tweemaal, in 1968 en kortstondig in 1998, sprake van een omgekeerde curve zonder dat er een recessie volgde. Ook nu zijn er mensen die zich geen zorgen maken. Het nog altijd soepele monetaire beleid, de goede economische fundamenten en de immense opkoopprogramma’s die centrale banken de afgelopen jaren hebben uitgevoerd, zouden de waarde van de rentecurve ondermijnen. Maar ‘this time is different’ zijn dure woorden op de financiële markten.
Vastleggen
Het idee achter de omgekeerde rentecurve is dat obligatiebeleggers vermoeden dat de rendementen op langlopende staatsobligaties in de toekomst lager zullen zijn, iets wat typisch gebeurt in een periode van laagconjunctuur. Daarom kiezen ze ervoor de huidige rente voor langere tijd vast te leggen, wat de lange rente drukt tot onder het niveau van de korte rente.
Copyright: Het Financieele Dagblad, 28 augustus 2018