In de afgelopen tien jaar hebben overheidsinitiatieven de internationale belastingontduiking aanzienlijk teruggedrongen. De impact van deze maatregelen blijft echter onderwerp van discussie. In een nieuw rapport wordt nu gepleit voor een wereldwijde minimumbelasting voor de ultrarijken.
Het ‘Global Tax Evasion Report 2024’ onthult een belangrijke daling in offshore belastingontduiking, mede dankzij de samenwerking van meer dan honderd internationale onderzoekers. De studie, die deze week gepubliceerd werd door de EU Tax Observatory aan de Parijse School of Economics, wekt bezorgdheid over binnenlandse discrepanties en afnemende wereldwijde belastingmaatregelen. Dankzij de automatische uitwisseling van bankgegevens is de offshore ontduiking gedaald, wat de impact bevestigt van een beleid ondersteund door politieke vastberadenheid.
Bijna genoeg om de klimaatuitdagingen aan te gaan
Het onderzoek roept op tot een grondige herziening van internationale belastingstrategieën om eerlijkheid te bevorderen en tactieken die ongelijkheid in de hand werken te onderdrukken. Een van de aanbevolen oplossingen is een wereldwijde minimumbelasting voor miljardairs ten belope van twee procent van hun vermogen. Voorlopige schattingen suggereren dat dit jaarlijks bijna 250 miljard dollar kan opleveren van minder dan 3.000 individuen. Een versterkte wereldwijde minimumbelasting op multinationals, zonder achterpoortjes, zou nog eens 250 miljard dollar per jaar opleveren. Samen zouden deze bedragen een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren aan de 500 miljard dollar aan overheidsfinanciering die nodig is om het probleem van de klimaatverandering aan te pakken, aldus het rapport.
‘Het is tijd om een wereldwijde minimumbelasting op de allerrijksten in te voeren, iets waartoe dit rapport oproept’, zei Nobelprijswinnaar voor economie Joseph Stiglitz, ook een voorstander van internationale hervormingen van de vennootschapsbelasting. ‘Dit lijkt misschien onmogelijk, maar dat was het een paar jaar geleden ook met het ondermijnen van het bankgeheim en het invoeren van een minimumbelasting voor bedrijven.’
Succesvol beleid
Holdingmaatschappijen
Vooral opmerkelijk is Nederland, dat naast Frankrijk en de VS de voorkeur geniet van miljardairs. ‘Een belangrijke reden waarom miljardairs vaak lage effectieve belastingtarieven hebben, is dat ze in veel (maar niet alle) landen persoonlijke vermogensvennootschappen kunnen gebruiken om de inkomstenbelasting te ontwijken’, aldus het rapport.
Multinationals verschuiven ondertussen flinke winsten naar zowel Nederland als Ierland - elk met meer dan 140 miljard dollar in de afgelopen jaren. Luxemburg, dat vaak wordt genoemd in het rapport, is de op vier na grootste begunstigde van winstverschuiving, na Nederland, Ierland, Zwitserland en de Britse Maagdeneilanden.
Vastgoedmogelijkheden
Stiglitz prijst in zijn voorwoord de uitgebreide analyse van wereldwijde belastingontduiking en vooruitgang op het gebied van concurrentie.
‘Een belangrijke les is dat er vooruitgang kan worden geboekt als de beleidsreactie correct is afgestemd. De komst van de automatische uitwisseling van bankgegevens - die het bankgeheim wereldwijd heeft ingeperkt - heeft geleid tot een vermindering van offshore belastingontduiking met een factor drie’, zei Stiglitz. ‘Het rapport wijst er echter ook op dat andere internationale inspanningen achterblijven bij hun oorspronkelijke ambitie. Onroerend goed blijft ruime mogelijkheden bieden voor de rijken om belastingen te ontwijken en te ontduiken.’a
Het optimisme over een wereldwijde minimumbelasting voor multinationals, oorspronkelijk vastgesteld op 20 procent, is tanende. Hoewel aanvankelijk verwacht werd dat de inkomsten uit vennootschapsbelasting wereldwijd met bijna 10 procent zouden stijgen, hebben steeds meer mazen in het net deze voorspelling gehalveerd. Afgezet tegen een vaste minimumbelasting van 20 procent zijn de verwachte opbrengsten verdrievoudigd, zo hebben de auteurs van het rapport berekend.
Verschuiving van offshore naar binnenlands
Lege vennootschappen die nu steeds vaker gebruikt worden door miljardairs wereldwijd, leiden tot verwaarloosbare effectieve belastingtarieven, soms nauwelijks een half procent. Deze over het hoofd geziene trend vormt een ernstige bedreiging voor het publieke vertrouwen in de hedendaagse belastingsystemen, waarschuwen de auteurs van het rapport.
Inkomstenbelasting voor expats is een ander strijdperk tussen landen geworden. In Nederland genieten zo’n 92.000 expats van een lager belastingtarief dan Nederlandse werknemers dankzij een korting van 30 procent op de inkomstenbelasting gedurende vijf jaar. Dit maakt Nederland relatief aantrekkelijk voor bedrijven die internationaal personeel in dienst willen nemen.
Luxemburg heeft een gelijkaardig expatregime en is één van de 10 EU-landen die preferentiële belastingen van globale of buitenlandse inkomsten aanbiedt. Italië en Portugal hebben een speciale pensioenbelastingregeling voor buitenlanders om rijke gepensioneerden aan te trekken.
30 inkomstenbelastingregimes in de EU
Binnen de EU zijn er nu in totaal 30 verschillende nationale inkomstenbelastingstelsels die zo’n 260.000 mensen helpen om gemiddeld 28.392 euro per jaar aan belastingen te besparen. De fiscale kosten van deze regelingen bedragen ongeveer 7,6 miljard euro per jaar.
Het rapport benadrukt dat belastingontduiking niet onvermijdelijk is, maar een product van beleidsbeslissingen. Internationale samenwerking kan de weegschaal doen doorslaan - door ofwel ongebreidelde belastingontduiking te vergemakkelijken of inspanningen te stimuleren om het te onderdrukken. Ambitieuze wereldwijde pacten kunnen veranderingen versnellen, maar zelfs individuele acties kunnen een aanzienlijke invloed hebben. De studie erkent echter dat de gegevens beperkt zijn en onderstreept het belang van betere openbare statistieken. Dit omvat meer gedetailleerde gegevens over bedrijfswinsten en effectieve belastingtarieven voor verschillende sociaaleconomische groepen. Toch komen er duidelijke trends naar voren, zoals de triomf van automatische informatie-uitwisseling en consistente winstmigraties naar belastingparadijzen.
Waar is ‘s werelds offshore rijkdom?
