Over een maand geeft Marilou van Golstein Brouwers van Triodos Investment Management het stokje door aan Jacco Minnaar, al meer dan tien jaar één van haar collega’s. Hoe de twee aankijken tegen de toekomst van het impactbeleggen, vertellen ze in een interview met het FD.
Voor een donkergroene belegger is er waarschijnlijk geen betere uitvalsbasis denkbaar: de bossen rondom Zeist. Verscholen in het groen staat een eindje van de Arnhemse Bovenweg een ruim opgezet kantoorpand van waaruit Marilou van Golstein Brouwers de afgelopen jaren de lijnen van Triodos Investment Management (TIM) heeft uitgezet, de vermogensbeheertak van de duurzame bank die iets verderop in Zeist gevestigd is.
In 1990 is Van Golstein Brouwers bij Triodos Bank begonnen en sinds 2003 staat ze aan het roer van TIM. Maar het is mooi geweest voor misschien wel de bekendste voorvechter voor duurzaam beleggen in Nederland. Nog een maandje en dan geeft ze het stokje door aan haar opvolger Jacco Minnaar, al meer dan tien jaar één van haar collega’s.
Van Golstein Brouwers is erin geslaagd ‘impactbeleggen’ op de kaart te zetten in Nederland. Bij deze vorm van beleggen is het de bedoeling om behalve een financieel rendement ook een positief resultaat te boeken voor mens en milieu. Denk bijvoorbeeld aan microkrediet voor mensen in ontwikkelingslanden of de financiering van zonnepanelen.
Inmiddels loopt iedereen ermee weg. Veel grotere beleggers, zoals bijvoorbeeld pensioenuitvoerders APG en PGGM, hebben tegenwoordig impactbeleggingen, hoewel die nog maar een klein deel van het totaal uitmaken.
Maar de frase ‘missie volbracht’ zal de inmiddels 60-jarige Van Golstein Brouwers niet in de mond nemen. Voor haar opvolger Minnaar is er nog steeds een wereld te winnen, zeggen beiden in een gesprek met het FD.
Is het uiteindelijk de bedoeling dat jullie jezelf overbodig maken?
Van Golstein Brouwers: ‘Overbodig? Idealiter gaat iedereen uiteindelijk impactbeleggen. Maar ik denk dat er nog een lange weg te gaan is. Het doel is dat we uiteindelijk de hele sector meekrijgen. Er moet ook echt een bewustzijn ontstaan voor wat er moet veranderen. Het creëren van aandeelhouderswaarde op de korte termijn zit nog zo ingebakken in het systeem. De maatschappelijke impact die je met je investeringen hebt, komen er achteraan. Wij geven aan dat als je op die korte termijn blijft focussen, je ongelooflijk veel vernietigt. Uiteindelijk zelfs de basis van je bestaansgrond.’
Tegenwoordig lijkt het wel of iedereen ‘duurzaam’ of ‘groen’ belegt. Zit er niet heel veel kaf tussen het koren?
Minnaar: ‘Er zijn veel goede initiatieven, maar inderdaad, er is zeker ook het nodige dat onder greenwashing kan worden geschaard. Dan lijken beleggingen duurzaam, maar als je goed kijkt, valt het groene of sociale gehalte behoorlijk tegen. Bijvoorbeeld een best-of-classbenadering in een sector die helemaal niet duurzaam is. Er wordt dan belegd in de minst slechte partij. De beste tabaksfabrikant of de beste in fossiele brandstoffen. Maar zo kijken wij er niet naar. Wij proberen te bereiken dat bedrijven iets positiefs toevoegen aan de maatschappij en dat ze er op een geïntegreerde manier mee aan de slag gaan.’
Hebben jullie gesprekken met grote beleggers als APG of PGGM om jullie ervaring mee te delen en ze op de goede weg te brengen?
Van Golstein Brouwers: ‘Jawel, maar het gaat betrekkelijk langzaam in relatie tot de uitdagingen waar we met elkaar voor staan. PGGM heeft bijvoorbeeld een paar jaar geleden als doel gesteld om in 2020 minimaal 20 miljard euro in impactbeleggen te doen, maar dat is maar een klein deel van het totaal.’
Het probleem is dat pensioenfondsen voor veel investeringen, met name in ontwikkelingslanden, geen vakje hebben, zegt Jacco Minnaar. ‘Zo kijken ze bij een duurzame investering in een ontwikkelingsland vaak naar de beweeglijkheid van die markten en zeggen dan al bij voorbaat dat het ze te risicovol is. Ze beginnen er gewoon niet aan. Wij kunnen laten zien dat dergelijke investeringen met een langere looptijd prima rendementen genereren, maar zij hebben er simpelweg geen categorie, geen vakje voor. Dat denken in vakjes is nog altijd dominant.’
Van Golstein Brouwers: ‘Bedrijven gaan vaak sneller dan beleggers. Zij bewegen zich in de reële wereld en zien bijvoorbeeld dat ze moeilijker toegang hebben tot grondstoffen. Dan gaan ze denken wat dit op de langere termijn voor risico’s inhoudt en willen dan verduurzamen. Dan blijkt ook weer dat het risico-rendementsdenken nog dominant is bij veel aandeelhouders en vermogensbeheerders. Die willen zich nog wel eens onthouden van stemmen als bedrijven duurzame projecten willen opstarten.’
Even terug naar 25 jaar geleden. Hoe zag het duurzaam beleggen er toen uit?
Van Golstein Brouwers: ‘In die tijd was het zo dat bedrijven vooral een focus hadden op winst maken en dat de maatschappelijke schade die ze daarbij aanrichtten wel door de overheid werd opgelost. Geleidelijk is het besef ontstaan dat bedrijven ook zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor de maatschappelijke kosten die ze maken. We merkten dat we een snaar geraakt hadden door het enthousiasme van onze eerste beleggers. Die merkten dat ze met hun investering in een piepklein fonds verandering konden helpen realiseren. Dat ze niet alleen via goede doelen invloed konden uitoefenen.’
Is dat enthousiasme er nog altijd?
Minnaar: ‘We merken echt verschil bij de generaties die eraan komen. Als we als vermogensbeheerder met families om de tafel zitten, zien we dat het de jongeren zijn die de ouderen om proberen te krijgen. Het gaat om hun wereld.’
Maar als we naar de populistische revolte kijken en de mensen die met gele hesjes bij Franse rotondes staan. Dan zie je toch dat er ook mensen zijn die zich weinig interesseren voor biodiversiteit of het klimaat?
Van Golstein Brouwers: ‘Nou ik weet niet of dat laatste zo is. De gele hesjes zijn een uiting van de de enorme ongelijkheid die we gecreëerd hebben. We hebben een systeem dat ten koste gaat van de planeet maar dat ook ten koste gaat van een heleboel mensen die zich op de een of andere manier buitengesloten voelen en dat vaak ook zijn. Die zien dat een beperkt deel van de bevolking alle kansen krijgen. Ik denk dat deze mensen ook zien dat we iets met het klimaat moeten, maar het gaat er vooral om hoe je die klimaatkosten die er zijn op een eerlijke manier kan verdelen.’
Jullie hebben bij elkaar 187 man in dienst, waarvan een groot deel jullie investeringen voortdurend controleren. Het gaat om 4,2 miljard euro aan vermogen. Als APG hetzelfde zou doen dan zou die pensioenbelegger vele tienduizenden controleurs in dienst hebben. Dan wordt impactbeleggen onbetaalbaar. Hoe zien jullie dat?
Van Golstein Brouwers: ‘Je moet onderscheid maken tussen investeringen in beursgenoteerde bedrijven en directe investeringen in duurzame projecten. Die laatste zijn arbeidsintensief.’
Minnaar: ‘Op zich is het een feit dat er zeker met je directe investeringen veel tijd en aandacht in gestoken moet worden, vooral als je op relaties bouwt in ontwikkelingslanden. Op zo’n hele grote schaal is dat niet doen. Maar je moet het vergelijken met private equity. Dat is ook bij die grote beleggers een stukje van hun portfolio waarbij ze hogere kosten maken.’
Als de kosten omhoog gaan, betalen toch uiteindelijk de deelnemers van het pensioenfonds? Misschien willen die wel helemaal geen dure groene beleggingen maar een hoger pensioen.
Minnaar: ‘We zijn met pensioenaanbieder Be Frank aan het pionieren geslagen. Bij hen kun je kiezen of je als deelnemer op de ouderwetse manier je pensioen opbouwt of volgens de Triodos-benadering. Voor onze medewerkers is de duurzame benadering de default. Wil je het anders dan moet je daarvoor kiezen. Zo zou het voor iedereen moeten zijn.’
Ja, maar uiteindelijk willen mensen toch gewoon een zo goed, of beter gezegd: een zo hoog mogelijk pensioen?
Van Golstein Brouwers: ‘Maar dat is het hele punt. Je moet toch echt even doordenken over de vraag in wat voor wereld we straks willen leven en wat we straks moeten inleveren als we nu niets aan het klimaat willen doen.’
Minnaar vult aan: ‘Uiteindelijk wil je ook genieten van je pensioen in een gezonde omgeving, niet een waarin het klimaat is ontregeld of waarin fijnstof invloed op je gezondheid heeft.’
Copyright: Het Financieele Dagblad, 5 maart 2019