Met angst en beven kijken waarnemers naar de forse verhoging van de consumptiebelasting, die Japan volgende week dinsdag doorvoert.
De vorige verhoging, in 1997, deed het land economisch de das om. De Japanse burger ging toen massaal in kopersstaking, de economie gleed in een lange recessie weg en het land kreeg vervolgens te maken met de deflatoire spiraal die de levenssappen uit de economie perste.
Zou het kunnen dat Japan, dat net weer een beetje lijkt te draaien, te vroeg op de rem trapt en het herstel in de knop breekt?
Het idee is, zo stelt David Simmonds van RBS, dat premier Shinzo Abe (foto) in de afgelopen anderhalf jaar kunstmatig de economie heeft aangejaagd met een pakket monetaire en fiscale stimulering. De hervormingen die echter nodig zijn om de economie structureel te verbeteren, zijn ergens in de politieke molen blijven hangen.
Abenomics
Door nu te gaan bezuinigen, zal spoedig blijken dat ‘Abenomics’ een mislukking is. ‘Geen wonder dat het optimisme onder beleggers geleidelijk heeft plaatsgemaakt voor apathie en nu bezig is in scepsis te veranderen’, aldus Simmonds.
Volgens Takeshi Yamaguchi van Morgan Stanley is deze redenering veel te kort door de bocht. Allereerst wijst hij erop dat de verhoging van de consumptietax — van 5 procent naar 8 procent — weliswaar 6000 miljard yen (42 miljard euro) aan de economie onttrekt, maar dat hier wel 5000 miljard yen aan extra overheidsstimulering tegenover staat, plus nog eens 1000 miljard yen aan belastingverlagingen elders.
‘Per saldo wordt er dit jaar wel wat minder door de overheid gestimuleerd dan vorig jaar’, stelt Yamaguchi. ‘Dat maakt dat we iets minder positief zijn.’
Koperstaking
Maar voor een nieuwe kopersstaking is hij niet bang. De vergelijking met 1997 gaat mank. In dat jaar kwam namelijk ook aan het licht hoe rot de Japanse banken nog altijd waren door het knappen van de financiële zeepbellen zeven jaar eerder. Bovendien kreeg het land te maken met de Azië-crisis. Geen wonder dat het sentiment toen inzakte.
De stemming in het land is nu totaal anders, zegt ook Sam Perry, manager van twee Japanse beleggingsfondsen voor vermogensbeheerder Pictet. ‘Er is heel veel enthousiasme.
Kijk eens bij de bedrijven, in de biotechnologie, internetondernemingen, maar ook bij het grote publiek en echt niet alleen in Tokio. Nee, je merkt het overal. Er gebeurt van alles.’ De ‘animal spirits’ zijn teruggekeerd, concludeert Perry.
Het zou kunnen dat veel huishoudens nog even snel hun geld laten rollen en veel van de later dit jaar geplande uitgaven naar voren halen. Perry vermoedt evenwel dat er slechts een klein effect zal zijn en dat de Japanners er snel overheen stappen. Daarbij wijst hij op de verkoop van appartementen.
Die worden altijd met vertraging geadministreerd en dat betekent dat ze al sinds oktober vorig jaar op basis van het hogere tarief worden verkocht. ‘Hier is de groei van de verkopen gewoon doorgegaan.’
Bedrijfsleven
Het probleem van Japan ligt ook helemaal niet bij de consumptie, stelt Perry, maar bij het bedrijfsleven en de achterblijvende investeringen.
Het waren de ondernemingen die zich in de bubbeljaren (de jaren tachtig) enorm diep in de schulden hadden gestoken en vervolgens decennialang bezig zijn geweest om die last van zich af te werpen. Ze zijn daar vervolgens in doorgeschoten.
Door consequent op de kosten te besparen en nog slechts te investeren vanuit de vrije kasstroom, is inmiddels de helft van de beursgenoteerde bedrijven vrij van schulden. Sterker, het Japanse bedrijfsleven beschikt nu over een netto ‘cash pile’ van omgerekend 30 procent van de economie.
Het is deze ontwikkeling die achter de Japanse deflatie zit, stelt Perry. En het dalende prijspeil heeft vervolgens de neiging aangewakkerd om maar door te gaan met het snijden in de kosten. Want al snel zagen bedrijven dat het hebben van veel kasgeld in een deflatoire situatie vanzelf rendement genereert.
Abe
Om die reden probeert Abe, samen met de centrale bank, uit alle macht het prijspeil omhoog te duwen. Het moet weer interessant worden om te investeren. Dat is ook waar Abe nu al zijn energie in steekt.
Zo wordt de arbeidsmarkt gedereguleerd, worden er speciale economische zones gecreëerd, hard gewerkt aan deelname aan het Trans-Pacifische Partnerschap (vrijhandelszone voor landen rond de Grote Oceaan), bedrijven aangespoord de lonen te verhogen en moet tenslotte ook de vennootschapsbelasting flink omlaag.
Het zijn de structurele hervormingen waar zo veel marktpartijen op zitten te wachten. Maar zij letten niet op, zegt Perry.
‘Abe heeft geen grote persconferentie belegd om de maatregelen aan te kondigen. Hij is allang bezig om ze te implementeren.’ En mooier nog, de investeringen beginnen nu duidelijk aan te trekken.
Copyright: Het Financieele Dagblad, 25 maart 2014.