Volgens de ministers Wouter Koolmees en Wopke Hoekstra is het ECB-beleid één van de oorzaken van de lage rente, maar zeker niet de enige. De stelling van Tweede kamerlid Pieter Omtzigt dat centrale banken verantwoordelijk zijn voor de problemen bij Nederlandse pensioenfondsen vinden zij te kort door de bocht.
Dit blijkt uit de schriftelijke reactie van de ministers op de kritische vragen van Omtzigt die hij medio augustus naar het kabinet stuurde. Aan de hand van dertien vragen sloeg hij alarm over de negatieve situatie waarin Nederlandse pensioenfondsen verkeren.
De kortingsdreiging wordt steeds nijpender en dit alles wordt volgens hem veroorzaakt door de lage rente. Grote boosdoener volgens Omtzigt is het monetair beleid van de Europese Centrale Bank (ECB): ‘Zonder dat ECB-beleid zouden we echt positieve rentes gehad hebben en dat maakt wel degelijk een verschil.’
Volgens minister Hoekstra van Financiën en minister Koolmees van Sociale Zaken & Werkgelegenheid is dit te kort door de bocht. Zij stellen dat de lage rente een wereldwijd fenomeen is voor ontwikkelde economieën en de rente laat al sinds de jaren ’80 een dalende trend zien. De oorzaak ligt in structurele langetermijnfactoren die losstaan van het ECB-beleid.
Vergrijzing
Zo zorgt vergrijzing ervoor dat de potentiële groei en daarmee het verwachte rendement op investeringen afneemt, terwijl de behoefte om te sparen (voor pensionering) juist toeneemt. Ook zijn er moderne bedrijfstakken, zoals de IT-sector, die minder kapitaalintensief zijn en dus minder hoge investeringen vergen.
In hun brief beamen de ministers dat de ECB in de afgelopen jaren onconventioneel ruim monetair beleid heeft gevoerd en daarmee bijgedragen aan de lage rente, maar dit past in het beleid van de ECB dat gericht is op het handhaven van prijsstabiliteit. Omtzigt trekt dat overigens in twijfel. Zo luidt een van zijn vragen waar nu dan precies de grenzen liggen van het ECB-mandaat en wie actief toetst of de ECB zich aan haar mandaat houdt.
Volgens Koolmees en Hoekstra is het is aan de ECB om te bepalen welke instrumenten zij inzet om het prijsstabiliteitsmandaat te vervullen. Uiteraard dienen zij daarbij binnen de perken van het mandaat te blijven en dit is het geval. Hierbij wordt verwezen naar een recente uitspraak van het hof van Justitie van de Europese Unie met betrekking tot het opkoopprogramma van staatsobligaties. De ECB hanteert voldoende waarborgen in de uitvoering van het beleid en de besluiten zijn proportioneel ten opzichte van de doelen.
ECB-beleid geeft economie ook stimulans
Hoe de lage rente exact doorwerkt op de rentetermijnstructuur die pensioenfondsen gebruiken voor de waardering van hun verplichtingen valt volgens de ministers niet te kwantificeren. Daarbij wijzen zij erop dat het ECB-beleid de economie een stimulans heeft gegeven, waar ook de pensioenfondsen en hun deelnemers van profiteren.
De impact van renteveranderingen op de financiële positie van pensioenfondsen hangt bovendien ook sterk af van het gevoerde beleggingsbeleid en in het bijzonder de mate waarin renterisico’s zijn afgedekt. Pensioenfondsen dekken gemiddeld ongeveer 40 procent van hun renterisico af, waarbij tussen de fondsen grote verschillen bestaan, beargumenteren de ministers.
Over de houdbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel in het geval van een aanhoudend lage rentetermijnstructuur, wil Omtzigt graag een scenariostudie laten uitvoeren. De ministers laten later deze maand bij de bekendmaking van de planning van de uitwerking van het pensioenakkoord weten of zij dit verzoek zullen inwilligen.
Meer achtergronden op Fondsnieuws:
- Blue Sky Group: lage rente vraagt om extra analyse’
- ‘Zelfs beperkte aankopen ECB drukken marktrentes’
- De “cheap money bubble” geeft belegger geen keuze