Het kapitaal dat vanuit het Westen naar de opkomende landen stroomt, wordt in toenemende mate speculatief ingezet. Aangezien marktpartijen zich steeds meer als een kudde gedragen, kan een kleine schok een massale uitverkoop teweegbrengen.
En die uittocht kan de opkomende economieën gemakkelijk onderuit halen. Dat stelt de Bank voor Internationale Betalingen (BIS) in haar jongste kwartaalrapport.
‘De opkomende economieën ontwikkelen zich snel en op zich helpt het westerse kapitaal hen daarbij, maar het kan ook wel eens te veel van het goede zijn’, zei Hyun Song Shin, hoofd onderzoek bij de BIS, in een toelichting.
Volgens de denktank voor de centrale banken in de wereld is de bereidheid om risico’s te nemen momenteel groot. Westerse beleggers zoeken hogere rendementen in groeilanden. Ook voeren westerse banken sinds kort hun kredietverlening er weer stevig op. En tenslotte is er een nieuwe trend, waarbij ondernemingen uit opkomende landen grote sommen geld lenen op de voor hen spotgoedkope internationale kapitaalmarkt.
Renteverhoging Fed
Al deze partijen onderschatten de krediet- en wisselkoersrisico’s, stelt de Baselse instelling. Als de komende monetaire verkrapping in de VS met enige horten en stoten verloopt — zoals dat in zo’n proces altijd gaat — zijn stevige rente- en wisselkoersschommelingen te verwachten.
In die situatie kan de kapitaalstroom snel omkeren.
Daarbij wijst de BIS allereerst op de macht van de beleggingsfondsen die zich in opkomende markten specialiseren. Deze partijen hebben nu voor 1400 miljard dollar in aandelen en obligaties belegd, 56 procent meer dan in oktober 2007. De fondsen bezitten 8,5 procent van de totale hoeveelheid uitstaande ‘opkomende’ effecten. Als zij uitstappen heeft dat een geweldige impact op de koersen.
Bij eerdere perioden van stress lieten deze beleggers zien dat zij opvallend eensgezind reageren.
Ze maken allemaal gebruik van hetzelfde narratief, maken weinig onderscheid meer tussen verschillende landen en omdat ze allemaal dezelfde ‘benchmarks’ volgen, worden koersbewegingen al gauw versterkt. ‘Vooral particuliere beleggers hebben de neiging om op hetzelfde moment tot kopen of juist tot verkopen over te gaan’, meldt het BIS-rapport.
Boom-bust cyclus
De beleggers dragen bij aan een ‘boom-bust cyclus’, benadrukt de BIS. In totaal hebben de vijfhonderd grootste vermogensbeheerders in de wereld bijna 70.000 miljard dollar onder beheer, twee keer zo veel als tien jaar geleden.
Als zij besluiten om 1 procent meer naar de relatief kleine en vaak nogal illiquide opkomende markten te sluizen, jagen ze de beurzen door het dak. Als ze zich terugtrekken, gebeurt het omgekeerde.
Ondertussen maken bedrijven in de opkomende markten dankbaar gebruik van de westerse ‘zoektocht naar rendement’. Het tempo waarin ze aandelen en vooral obligaties plaatsen neemt snel toe. Maar met een groeiende hoeveelheid vreemd vermogen worden ze wel steeds gevoeliger voor rentestijgingen, zegt Song Shin.
Dat geldt nog meer voor de bedrijven uit opkomende landen die via dochters in Europa en de VS rechtstreeks geld op de kapitaalmarkt lenen. In de periode 2009- 2012 ging het om 375 miljard dollar. Dit geld, zo suggereert de BIS, wordt veelal niet productief geïnvesteerd.
Het verdwijnt in opgeblazen sectoren zoals vastgoed en nog veel vaker wordt het gebruikt voor speculatie. Zo wordt het nogal eens simpelweg op deposito gezet om te profiteren van de hogere lokale rente.
Voor de banken in de opkomende landen vormt dit een belangrijke financieringsbron. Als het geld echter ineens wordt weggehaald — bijvoorbeeld omdat ‘carry trades’ door een wisselkoersdaling geen geld meer opleveren — komen de banken acuut in geldnood. De bancaire gevoeligheid voor de bewegingen op de internationale kapitaalmarkt is flink toegenomen.
Sneeuwbaleffect
Omdat veel bedrijven uit opkomende landen, nog geen krediethistorie kunnen overleggen, is de kans groot dat ze er in een stresssituatie niet in slagen leningen door te rollen, benadrukt de BIS. Zij worden dan gedwongen hun lening af te lossen.
Een sneeuwbaleffect ligt dan op de loer. Dan ontwikkelt zich een negatieve spiraal van wisselkoersdruk, financieringsproblemen bij banken en hogere lokale rentes. Dit trekt dan onmiddellijk een wissel op de economie, wat de aantrekkingskracht van de opkomende markten verder aantast.
Copyright: Het Financieele Dagblad, 15 september 2014