Het beleid van de Europese Centrale Bank bezorgt de Autoriteit Financiële Markten (AFM) hoofdbrekens. Van de tien belangrijkste risico’s die gedragstoezichthouder AFM voor de komende drie jaar ziet, zijn er zeven het gevolg van de extreem lage rente, die wordt veroorzaakt door het monetaire beleid van de ECB.
De resterende drie zoals cybercrime, kwetsbaarheid van klantdata en de komst van nieuwe, ongereguleerde spelers hebben te maken met technologische vernieuwingen.
Dat blijkt uit de meerjarenagenda van de AFM die vandaag wordt gepresenteerd. ‘De aanhoudend lage rente heeft een grote impact’, zegt bestuursvoorzitter Merel van Vroonhoven in een gesprek met het Financieele Dagblad. De Nederlandse rente staat ongekend lang op historisch lage niveaus, in bepaalde gevallen is de rente zelfs negatief.
‘Dat is onbekend terrein, we weten niet goed wat daarvan straks de effecten zullen zijn,’ aldus van Vroonhoven. ‘Die lage rente zorgt er bijvoorbeeld voor dat particulieren te veel lenen, of te veel risico gaan nemen om rendement te maken. We zien het risico van zeepbellen, en tegelijkertijd worden we geconfronteerd met een afnemend draagvlak voor het toezicht.’
Kwetsbare klanten
De gedragstoezichthouder op onder meer banken, verzekeraars, accountants en vermogensbeheerders heeft om die reden een viertal ‘kwetsbare’ klanten benoemd. Dat zijn de mensen met een pensioen dat lager dreigt uit te vallen, hypotheekbezitters, mensen die nu gaan lenen en het midden- en kleinbedrijf.
Een flinke groep MKB’ers heeft rentederivaten gekocht, bedoeld om het risico van een hoge rente af te dekken. De huidige lage rente scheept deze groep evenwel op met een nijpend financieel probleem op, omdat zij nu moeten bijstorten. De AFM wil dat de financiële sector de vier kwetsbare groepen goed voorlicht over hun situatie als gevolg van de lage rente en daarbij in het belang van de klanten handelt. In het geval van de rentederivaten betekent dat volgens Van Vroonhoven een ‘adequate oplossing’ voor MKB’ers.
De lage rente, zo constateert de AFM, kan ook een obstakel voor banken en verzekeraars vormen om voortvarend probleemdossiers als de woekerpolis of het derivatendossier op te lossen. Zij worstelen al met nieuwe regelgeving, worden aangevallen door nieuwkomers, en moeten ook nog eens nieuwe verdienmodellen ontwikkelen. Die opeenstapeling kan deze organisaties volgens Van Vroonhoven afremmen om het klantbelang daadwerkelijk centraal te stellen.
De structureel lage rente is inderdaad een probleem, zo erkende topman Gerrit Zalm van ABN Amro woensdag bij de presentatie van de kwartaalcijfers. Het zit Zalm onder meer dwars dat banken sinds kort moet betalen om geld te stallen bij de Europese Centrale Bank. ‘We moeten vanwege de regelgeving liquiditeit aanhouden bij de ECB tegen een negatieve rente.’
Extra investeringen AFM
Toezichthouder AFM gaat de komende jaren fors investeren in ICT om een groeiende stroom beschikbare gegevens beter te kunnen analyseren. Ook wordt er geïnvesteerd in gedragsonderzoek. Doel van beide investeringen is problemen eerder te kunnen signaleren.
Van Vroonhoven constateert dat de AFM nog onvoldoende is voorbereid op de innovaties in de financiële sector. Een speciaal programma moet zorgen dat de medewerkers bekend raken met de belangrijkste technologische ontwikkelingen en zich ook een mening vormen hoe daarmee om te gaan.
Extra aandacht krijgen ook de vermogensbeheerders. Zij investeren steeds vaker rechtstreeks in Europese ondernemingen in hun speurtocht naar rendement. Ook dat voedt het risico op overwaardering en zeepbellen. ‘We moeten daarom een scherp oog houden op mogelijke ongelukken en een ongecontroleerd domino-effect voorkomen bij de afwikkeling daarvan. Transparantie over risico’s is daarbij van groot belang.’
Lees ook het interview ‘Roep om deregulering komt te vroeg’ met Merel van Vroonhoven op FD.nl
Copyright: Het Financieele Dagblad, 18 februari 2016.