In een reeks bijdragen aan FN/Institutioneel bespraken Bert en Peter Slagter ontwikkelingen op het snijvlak van technologie en economie die de komende tien jaar grote impact hebben op de financiële sector: inflatie, decentralized finance, digital first, digitaal centrale-bankgeld en de plotselinge manier waarop technologie de wereld verandert. Nu hun slotakkoord.
De rode draad door onze zoektocht naar het uitgewerkte geldsysteem is dat digitale bezittingen een steeds grotere rol gaan spelen. Nu is vaak het fysieke nog het origineel en het digitale de afgeleide – maar dit zal snel veranderen. Die ontwikkeling benadrukt een probleem waarvoor computerwetenschappers al decennialang een oplossing zoeken. Het mooie aan de digitale wereld is dat de kopie en het origineel identiek zijn aan elkaar. Dat is geweldig als je documenten of foto’s met elkaar deelt. Maar het is een hardnekkig probleem als je digitaal eigendom wilt overdragen aan een ander.
Wie heeft het eigendom?
In de fysieke wereld helpt de natuurkunde ons daarbij. Als ik een boek aan iemand geef, heb ik het daarna automatisch zelf niet meer in bezit. Maar als ik via een e-mailtje een tekstdocument aan iemand geef, heb ik het daarna zelf ook nog. Wiens bezit is het nu? Wie heeft het eigendom?
Tot dusver is dit opgelost door een centrale administratie in te richten waarin wordt bijgehouden welke digitale bezitting van wie is. Het is een bank, een notaris, een overheid of een techbedrijf die de administratie beheert. Dat werkt prima voor de korte termijn en op lokale schaal. Zo mag een digitaal concertkaartje best door een techbedrijf beheerd worden. Na het concert interesseert niemand zich meer voor dat kaartje. Maar wat nu als een digitale bezitting tien, dertig, honderd jaar of zelfs langer in jouw bezit moet blijven? Dan is die afhankelijkheid van een centrale partij behoorlijk kwetsbaar. Als die stopt te bestaan, dan is je bezit ook ineens weg – het is net alsof alle Billy boekenkasten plotsklaps verdwijnen als IKEA failliet gaat.
Ook als zo’n centrale beheerder een wereldwijd systeem moet beheren, ontstaan er problemen. Want wie mag de baas zijn van een wereldwijd geldsysteem? China? Rusland? Europa? De VS? Aan wie vertrouwen we de boekhouding van de wereld toe?
De eerste en tot nu toe enige oplossing voor dit probleem is bedacht door Satoshi Nakamoto in 2008 toen hij de bitcoin whitepaper schreef. De essentie van bitcoin is dat een grote groep mensen die elkaar niet hoeft te kennen of vertrouwen samen consensus vindt over de vraag welke bezitting van wie is.
DINO
De kern hierin is een blockchain die voldoende gedecentraliseerd is. En dus niet alleen maar ‘een blockchain’, want dat is in essentie niet meer dan een heel inefficiënte datastructuur. De enige blockchain die zo gedecentraliseerd is dat je er voor miljarden aan bezittingen aan kunt toevertrouwen is bitcoin. Voor de rest is intussen de term DINO bedacht: Decentralized In Name Only.
Bitcoin is in eerste instantie digitaal geld dat op zichzelf staat, onafhankelijk van een tegenpartij of coördinatie door een centrale partij. Maar het gaat verder dan geld: op bitcoin worden ook andere toepassingen gebouwd en andere bezittingen vastgelegd. Zo wordt onder de noemer self-sovereign identity (SSI) gewerkt aan een open protocol waarmee gebruikers weer zelf eigenaar worden van hun identiteitsgegevens. Ze verzamelen bewijzen over zichzelf als digitale bezittingen in hun identity wallet, bijvoorbeeld waar ze wonen, wanneer ze geboren zijn en welke diploma’s ze hebben. Microsoft bouwde ION als technologie om deze bewijzen op te slaan in een tweede laag bovenop bitcoin.
Met andere digitale bezittingen wordt nu stevig geëxperimenteerd. Denk daarbij aan auteursrecht, bouwtekeningen, kunst en financiële activa. Dat gebeurt nu nog vooral buiten bitcoin op andere blockchainplatformen. Dat is prima voor een experiment, maar als het serieus wordt, zal alleen extreme decentralisatie voldoende zijn om de veiligheid en integriteit van het eigendomsregister te waarborgen. Het kan zijn dat platform ethereum voldoende gedecentraliseerd wordt, maar het is ook niet ondenkbaar dat uiteindelijk al die experimenten terugvloeien naar bitcoin, omdat dat de enige plek is waar niemand bezittingen kan afpakken, transacties kan terugdraaien en mensen kan voortrekken.
Tikkie
In Nederland lijkt dat nu niet zo belangrijk te zijn. De euro is een van de stabielste munten. Onze betaalinfrastructuur is misschien wel de beste ter wereld: pinnen, contactloos betalen, instant payments, iDEAL en Tikkie. Ons rechtssysteem functioneert uitstekend en onze eigendommen zijn goed beschermd.
Maar dat is lang niet overal zo. Wereldwijd leven miljarden mensen onder financiële censuur en surveillance of hoge inflatie. Hun bankrekeningen worden afgesloten, omdat ze opkomen voor minderheden of de oppositie steunen. Of ze werken in het buitenland en betalen schandalige tarieven om hun loon naar hun familie thuis te sturen. Voor die mensen is een digitale bezitting die niet kan worden afgepakt en die bestaat onafhankelijk van een centrale partij een geweldige vooruitgang.
Dit is een van de verhaallijnen in het boek ‘Ons geld is stuk’, dat wij geschreven hebben om de ontwikkeling van bitcoin in de context van financieel-technologische innovatie te plaatsen en te verkennen hoe bitcoin onderdeel kan zijn van de oplossing.
Er zijn behoorlijk wat onopgeloste vraagstukken rondom bitcoin. Het heeft allerlei schadelijke bijwerkingen in de maatschappij, van fraude en criminaliteit tot kwetsbare burgers die hun laatste centen vergokken aan allerlei cryptomuntjes. Er zijn verschillende manieren waarop de hele technologie kan mislukken. Maar zoals er geen garantie is op succes, staat evenmin vast dat het zal falen.
Zo zou iemand die een paar jaar geleden bitcoin bestudeerde tot de terechte conclusie komen dat het volledig ongeschikt is als wereldwijd betaalsysteem. Te traag, te duur, te onhandig en onvoldoende schaalbaar. Maar inmiddels zien we de eerste tekenen van de technologische oplossing hiervan, waarbij het lightning netwerk (LN) de betaallaag van bitcoin vormt. Daarmee kun je vrijwel gratis en direct betalen zonder centrale partij, of – iets algemener – een digitale bezitting overdragen aan een ander. Een goed voorbeeld van hoe technologie zich een tijd vrijwel onopgemerkt ontwikkelt, en dan ineens zichtbaar wordt.
We hopen met onze artikelen de professionele lezer van FN/Institutioneel te verleiden om niet alleen te kijken naar wat bitcoin en andere decentrale technologie de wereld nu te bieden heeft, maar ook de verbeeldingskracht te hebben voor wat het in de toekomst kan worden. Want zoals voor alle opkomende technologieën geldt: ineens is het overal. Denkt u dat u daar al klaar voor bent?
Bert en Peter Slagter zijn oprichters van het kennisplatform LekkerCryptisch. Dit artikel is hun laatste bijdrage in de zesdelige serie over grote systeemveranderingen, die verregaande invloed zullen hebben op beleggers in het algemeen en pensioenfondsen in het bijzonder. Van hun hand verscheen recent het boek ‘Ons geld is stuk en waarom bitcoin de oplossing is’.
Dit artikel is gepubliceerd in de zesde editie van FN Institutioneel van dit jaar, welke donderdag 25 november 2021 aan geregistreerden wordt verzonden. U kunt zich hiervoor via deze link aanmelden.