De aanval van Rusland op Oekraïne op 24 februari van dit jaar is een ‘keerpunt en een mijlpaal’ in de Europese geschiedenis. ‘De impact ervan is enorm. Geen enkel beleidsterrein blijft buiten schot.’ Dat zei Steven Van Hecke, hoogleraar internationale betrekkingen aan de KU Leuven gisteren tijdens de Portfolio Day van Investment Officer in Brussel.
Terugkijkend ziet de gerenommeerde Belgische wetenschapper en Europa-specialist na de val de Berlijnse Muur in 1989 twee belangrijke perioden. De eerste is die van 1990 tot 2016, waarin met alles en iedereen werd samengewerkt. Dat leverde onder meer op dat Duitsland zich van Rusland mocht verenigen, dat ook de Centraal Europese landen lid werden van de Europese Unie en de NAVO en dat de globalisering zijn “finest hour” kende.
De tweede periode startte in 2016. Dat was het jaar van de “wake up calls”: de zege van Donald Trump bij de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten en het Britse referendum waarin Groot-Brittannië besloot uit de Europese Unie te stappen. Van Hecke oordeelt dat deze twee ontwikkelingen duidelijk maken dat beide landen zich in meer of mindere mate hebben afgekeerd van Europa en dat dwingt de EU ‘strategisch autonomer’ te worden.
Positie van Duitsland is cruciaal
‘Cruciaal bij de ambitie van strategische autonomie is de positie van Duitsland, vanwege zijn marktmacht en zijn geografische positie in het hart van Europa. Wat Duitsland doet is geopolitiek doorslaggevend’, aldus Van Hecke in zijn key-note bij de Portfolio Day. Het was de inleiding op het thema van de dag: de ‘nieuwe wereldorde’.
In aansluiting op zijn bijdrage, werden presentaties over de financiële markten gegeven van enkele (inter)nationale vermogensbeheerders. Daarna volgde er een levendig slotdebat met de onafhankelijke beleggingsexperts Jan Longeval en Jan Vergote en Frank Vranken, hoofd strategie van Private Bank Edmond de Rotschild. Daarin deelde het drietal zijn visie op de vraag wat voor consequenties die nieuwe wereldorde op de beleggingsportefeuille heeft.
Professor Van Hecke is van mening dat Europa tot op de dag van vandaag sterk afhankelijk is van de Verenigde Staten en ‘dat de Europese Unie nu de grote madam speelt, terwijl zij helemaal niet van “the hard politics” is’. Maar veel landen willen graag bij de Europese Unie horen, zoals nu ook Oekraïne, maar ook een half dozijn andere kandidaat-lidstaten. Van Hecke ziet daarin ook een kans, namelijk uitbreiding van de invloedssfeer, die hij vanuit ‘geopolitiek oogpunt een juiste stap’ vindt.
“Window of opportunity” voor EU tot 2024
Van Hecke is echter wel van mening dat de Europese Unie er relatief ‘kwetsbaar’ voor staat, maar dat er nu een “window of opportunity” is, die openstaat tot 2024, het jaar waarin er nieuwe presidentsverkiezingen plaatsvinden in de Verenigde Staten en een terugkeer van de unilateralist Donald Trump als president mogelijk is. In die tussenliggende periode buigt de Europese Unie zich over een groot aantal onderwerpen die voor de toekomst van Europa van fundamentele betekenis zijn.
Van Hecke waarschuwde zijn gehoor dat hij met betrekking tot Oekraïne uitgaat van een langdurig conflict met Rusland, omdat geen enkele partij zich kan veroorloven deze te verliezen.