Er is werk aan de winkel om de financiële geletterdheid bij jongeren te verhogen, klinkt het bij online brokers, bankiers en de fondsensector. Al is het maar uit commerciële overwegingen: hoe groter hun kennis, hoe sneller de jongeren gaan beleggen én hoe beter ze bestand zijn tegen malafide “finfluencers”.
Een enquête in opdracht van online broker Saxo bevestigt eerdere studies: met de financiële kennis van de jongeren is het belabberd gesteld. Een greep uit de bevindingen, op basis van 1.500 online bevraagde Belgen tussen 16 en 40 jaar:
- 1 op de 5 ondervraagden weet niet wat rente is (een vergoeding voor het uitlenen van geld).
- 1 op de 3 denkt verkeerdelijk dat een kredietkaart een goedkope manier van geld lenen is (de jaarlijkse kostenpercentages lopen vaak op tot 16 procent).
- 1 op de 4 denkt dat aandelen en obligaties vrijwel hetzelfde zijn.
- 2 op de 5 weten niet wat een ETF is (Exchange Traded Fund, of een beursgenoteerd fonds dat een index volgt).
Roekeloos of bang
‘In de leeftijdscategorie 16 tot 40 jaar is een belangrijk deel financieel ongeletterd’, is Saxo’s conclusie. Dat leidt tot uiteenlopend gedrag. Sommige onstuimige jongeren hebben onrealistische beleggingsverwachtingen of leggen al hun eigen eieren in een mand. Maar er is ook een grote groep die aandelen helemaal links laat liggen en zich beperkt zich tot eenvoudige spaarproducten. ‘Daardoor beginnen ze te laat met beleggen, omdat ze de voordelen niet kennen’, zegt Saxo.
‘Er is nog een grote weg af te leggen om de financiële kennis van Belgen te vergroten’, bevestigt Marc Van de Gucht, de topman van fondsenkoepel Beama. ‘Uit ons eigen eerdere onderzoek, samen met onderzoeksbureau Indiville, blijkt dat minder dan 40 procent van de jongeren (18 tot 30 jaar) belegt. De vaakst aangegeven reden om niet te beleggen is het niet beschikken over voldoende informatie hierover. Als ze meer informatie zouden hebben, zou ongeveer de helft van de jongeren starten met beleggen.’
De Saxo-enquête bevestigt dat slechts een minderheid van de jonge Belgen (16 tot 40 jaar) ervaring heeft met beleggen. De aangegeven redenen? Een gebrek aan kennis, de angst om geld te verliezen en de gepercipieerde complexiteit.
Verscheidene organisaties, waaronder Beama, toezichthouder FSMA en bankenkoepel Febelfin, voerden nochtans al campagne rond financiële educatie. Maar er is duidelijk nog werk aan de winkel. Eddy Van Geyte, de topman van Saxo België, vindt dat kinderen al op school over persoonlijke financiën en beleggen les moeten krijgen.
Finfluencers
Uit de Saxo-enquête blijkt dat vrienden en familie de belangrijkste financiële informatiebron zijn voor Belgen tussen 16 en 40. Vooral bij de tieners en twintigers rukken sociale media snel op als informatiekanaal, met op kop de finfluencers op YouTube. De opkomst van zulke hippe online adviseurs, die op een laagdrempelige manier beleggingstips geven en vaak via reclamefilmpjes op YouTube het eerste contact proberen te leggen, is een wereldwijd fenomeen.
De mondiale advieskoepel Iosco (International Organization of Securities Commissions) kijkt er met gemengde gevoelens naar, omdat de adviezen van sommige finfluencers – bewust (fraude) of onbewust – onervaren beleggers met te risicovolle beleggingen opzadelen.
Onder impuls van haar Belgische voorzitter Jean-Paul Servais, ook de topman van de FSMA, lanceerde Iosco zopas een wereldwijde consultatieronde over de finfluencers. De ambitie is dat die informatieronde, waarbij de organisatie concrete voorstellen en feedback verzamelt, uitmondt in algemeen aanvaarde richtlijnen.
De beroepsorganisatie BZB-Fedafin bevestigt dat bank- en verzekeringstussenpersonen regelmatig geconfronteerd worden met klanten die via online kanalen slecht geïnformeerd zijn over financiële producten.
TikTok
‘We merken dat klanten, zowel in de kantoren als tijdens digitale consultaties, vaak vragen hebben over onderwerpen die op sociale media circuleren, zoals “meme-aandelen” (die door een online hype bokkensprongen maken, red.) of beleggingsconcepten die viraal gaan op platformen zoals TikTok’, zegt voorzitter Albert Verlinden.
‘De enorme hoeveelheid misleidende en incorrecte informatie op sociale media maakt het voor klanten zeer moeilijk om betrouwbare bronnen te onderscheiden van onjuiste adviezen. Om de impact van deze trend te beperken, pleiten wij voor een grotere bewustwording bij consumenten.’
BZB-Fedafin steunt het idee om financiële educatie verder te integreren in het onderwijs. ‘De eindtermen die hieromtrent momenteel zijn vastgelegd, zijn te beperkt. Jongeren hebben voordeel bij een sterke basis in persoonlijke financiën en beleggingen. Het maakt hen weerbaarder tegen de invloed van misleidende finfluencers en motiveert hen om tijdig te starten met een goed gestructureerde financiële planning’, zegt Verlinden.
Wat in elk geval een probleem is, zo stelde Servais nog op het jongste BZB-congres, is dat ‘finfluencers vaak niet zijn onderworpen aan dezelfde regels en hetzelfde toezicht als traditioneel erkende beleggingsadviseurs’.
Finfluencers zijn vaak niet onderworpen aan dezelfde regels als erkende beleggingsadviseurs. Die problematiek moeten we wereldwijd aanpakken.
Jean-Paul Servais, voorzitter IOSCO en FSMA
‘Hun toenemende bekendheid verandert de manier waarop particuliere beleggers, vooral jongere generaties, beleggingsbeslissingen nemen’, schrijft Iosco in haar rapport. ‘Hoewel ze een belangrijke rol spelen in het populariseren van financiële onderwerpen, brengen hun activiteiten ook nieuwe risico’s met zich mee voor kleine beleggers, zoals het mogelijk verspreiden van misleidende of bevooroordeelde informatie, het promoten van risicovolle producten of verdoken belangenconflicten.’
Iosco’s consultatieronde loopt tot 20 januari 2025.