Vanaf 1 januari 2023 krijgen mensen die met pensioen gaan de mogelijkheid om maximaal 10 procent van hun pensioen in een keer op te nemen. Dat klinkt aantrekkelijk, zeker wetende dat veel mensen de voorkeur hebben om het geld nu in handen te hebben. Maar is dat wel zo’n verstandige keuze?
“Bedrag ineens” is voor Nederland misschien iets nieuws, maar als we bijvoorbeeld kijken naar het VK dan bestaat dit fenomeen al langer. Daar zit ook onze grootste zorg. We hebben daar ook echt gezien dat het mis kan gaan doordat mensen te veel geld ineens opnamen, 25 procent kan belastingvrij worden opgenomen, en later in de problemen zijn gekomen.
Voorbeelden waarin mensen hun geld letterlijk in een paar maanden uitgaven, er veel plezier van hadden, maar later de pijn pas voelden door een te laag pensioeninkomen. Het klinkt misschien onwerkelijk, maar die drang om voor het geld nu te kiezen is enorm groot.
Onder de streep
Het klinkt ook aantrekkelijk om 10 procent op te kunnen nemen, maar onder aan de streep kan dat flink anders uitpakken. Recent onderzoek van Nibud laat ook zien dat het effect van belastingen en mogelijk ook het korten van toeslagen aanzienlijk kan zijn. Vandaar ook hun pleidooi voor een aanpassing van de Pensioenwet en een “fiscaal neutraal” bedrag ineens mogelijk te maken.
Maar indien deze regeling toch wettelijk mogelijk gemaakt wordt, betekent dit uiteraard niet dat een bedrag ineens voor iedereen een verstandige keuze is. Dit is sterk afhankelijk van de persoonlijke doestellingen en financiële situatie van mensen.
Present bias
Het is algemeen bekend dat mensen gevoelig zijn voor de zogenaamde “Present Bias”. Dat mensen het hier en nu de voorkeur geven boven mogelijk hogere beloningen in de toekomst is niet nieuw. Thomas Post: ‘Present bias is een goed onderzocht fenomeen in het financiële domein.
Als mensen zorgvuldig en rationeel nadenken over de afwegingen tussen geld nu en later, lijken veel mensen te begrijpen dat er voor de toekomst ook financiële middelen nodig zijn om een gelukkig leven te leiden. Maar als het gaat om daadwerkelijke besluitvorming, komen vaak emoties en kortetermijndenken onbewust naar voren, mensen leggen te veel gewicht (lees: geld) op het geluk van hun huidige zelf, waardoor hun toekomstige zelf overmatig wordt blootgesteld aan financiële risico’s. ‘
Wetende dat deze present bias zo sterk is, maakt het des te belangrijker om een goed keuzeproces in te richten om deelnemers hiervan bewust te maken en op een goede manier te begeleiden.
Keuzevrijheid versus zorgplicht
Maar moeten we de keuze überhaupt voorleggen aan iedereen? Als we weten dat het geen goede keuze is voor mensen en ze daarmee later financieel in de problemen komen. Moeten we vanuit zorgplicht deze mensen niet beter beschermen tegen een verkeerde keuze en hun keuzevrijheid beperken? Een vergelijkbaar fenomeen zien we bij beleggingsbeslissingen. Daarin is het verplicht het risicoprofiel vast te stellen van de consument en een passend beleggingsproduct daarbij aan te bieden.
Stel je hebt een neutraal profiel, dan zullen sommige banken een offensief beleggingsproduct niet eens aanbieden. Anderen doen dat wel, maar brengen wel degelijk een advies uit dat een offensief product niet past bij het profiel dat is vastgesteld. Indien mensen daar alsnog vanaf willen wijken moeten ze daar ook een reden voor opgeven die periodiek wordt getoetst.
Daarin zie je al dat een afwijkende (niet passende) keuze procesmatig anders wordt afgehandeld in de keuzebegeleiding dan wanneer iemand kiest voor een product dat past binnen zijn of haar risicoprofiel. Hier kunnen pensioenfondsen ook lering uit trekken. Maar zullen pensioenfondsen ook zo ver gaan om een bedrag ineens niet als keuzeoptie aan te bieden als ze zien dat de deelnemer hierdoor later financieel in de problemen komt?
Een interessant dilemma tussen keuzevrijheid en zorgplicht. Daarmee dus ook een belangrijk onderdeel bij het design van de pensioenregeling en een enorm belangrijk onderdeel van het communicatieplan en keuzebeleidingsproces.
Financieel Inzicht
Kern blijft dat het belangrijk is om deelnemers bewust te maken van de “passendheid” van mogelijke keuzes. Dit is alleen mogelijk als je daarin ook de gehele klantsituatie in beeld brengt. Hoe kun je anders beoordelen of een deelnemer niet te weinig geld overhoudt als hij of zij 10 procent ineens opneemt?
De vraag naar financieel inzicht neemt daardoor toe. Terecht, want hoe vollediger het klantbeeld hoe beter je de deelnemer kunt begeleiden bij het maken van goede keuzes. Een goede afbakening van advies en inzicht blijft daarbij belangrijk.
Maar dat zou niet de kern van de discussie moeten vormen. Het gaat erom dat de deelnemer goed geholpen wordt bij het maken van een goede keuze. Daarin zal je de deelnemer stapsgewijs aan de hand moeten nemen. Dat zal ook lang niet voor alle deelnemers hetzelfde proces zijn. Dit vraagt om een duidelijke deelnemer segmentatie.
De komende jaren zullen fondsen veel leren door te meten, steeds beter weten hoe zij het keuzeproces verder kunnen verfijnen. Door de diversiteit van deelnemers zal een “one-size-fits-all” aanpak niet goed werken. Daarnaast zal er ook altijd een doelgroep zijn die digitaal niet goed geholpen kan worden en behoefte heeft aan advies.
Ook voor die doelgroep moet de drempel van advies zo laag mogelijk gemaakt moeten worden. In veel landen zien we daarin ook een rol weggelegd voor de werkgevers als onderdeel van hun Employee Benefit beleid of wordt het fiscaal interessant gemaakt om een bedrag te besteden aan advies. Ontwikkelingen die in Nederland op sommige COA tafels ook hopelijk besproken zullen worden.
Ronald Janssen en David Kronbichler zijn respectievelijk Solution Owner Goal Based Planning en Teamleider Goal Based Planning bij Ortec Finance, dat één van de kennispartners van Investment Officer is en maandelijks een bijdrage schrijft over uiteenlopende thema’s.