Decentralized finance is een technologie gebaseerd op blockchain en bitcoin, die grote impact zal hebben op financiële dienstverleners zoals pensioenfondsen. Er is nog voldoende tijd voor aanpassing, maar net zoals we vaak overschatten wat we in een jaar kunnen doen, onderschatten we hoeveel we in tien jaar kunnen bereiken.
Al meer dan een halve eeuw vormen zelfrijdende en vliegende auto’s het decor van science-fiction films. Een paar jaar geleden leek die toekomst nog ver weg, tot Tesla zijn autopilot lanceerde en de eerste auto’s zich nu verbazingwekkend zelfstandig door het verkeer loodsen.
Hoewel decennia aan de technologie werd gewerkt, kwam de doorbraak toch als een verrassing, ook voor regelgevers. Veel verkeersregels zijn er om te beschermen tegen gevaarlijke bestuurders, niet tegen gevaarlijke auto’s.
Zelfrijdenden auto’s, zelfrijdende pensioenfondsen
Het is voorpaginanieuws als een autonoom voertuig bij een ongeluk betrokken is. Wie is verantwoordelijk? Moeten we dat wel toestaan? We gaan dan voorbij aan het feit dat er een fundamenteel verschil is tussen menselijke en technologische fouten. Menselijke fouten zijn vluchtig. We kunnen bijscholen en systemen, regels en toezicht aanpassen, maar mensen blijven afgeleid worden, blinde vlekken ontwikkelen, en talloze redeneer- en inschattingsfouten maken.
Technologische fouten zijn plakkerig. Een fout vervliegt niet, maar kan worden gevangen en als verbetering in de technologie worden doorgevoerd. Succesvolle technologie is de accumulatie van talloze fouten, mislukkingen en uitglijders. Een botsing van een zelfrijdende auto maakt alle zelfrijdende auto’s beter. Een botsing van een mens maakt niet alle chauffeurs beter. Het is een kwestie van tijd voordat door een mens bestuurde auto’s als belachelijk onveilig worden gezien.
Decentralized finance
Financiële dienstverlening ondergaat eenzelfde transformatie. Op dit moment zitten mensen achter de knoppen bij financiële instellingen waar men leent, uitleent, spaart, handelt, verzekert, vermogen beheert en pensioen opbouwt. Een technologie die hier verandering in brengt, heet decentralized finance (DeFi).
Bitcoin bouwt door decentralisatie een digitaal geldsysteem waar geen centrale partij nodig is. Monetair beleid ligt vast in de broncode en met een digitale handtekening bewijst een betaler dat hij het recht heeft om een bepaalde transactie te doen. Decentralized finance doet hetzelfde, echter niet voor geld maar voor de financiële diensten eromheen.
Neem bijvoorbeeld lenen en uitlenen tegen rente, een van de eenvoudigste voorbeelden van een DeFi-protocol. Een lener leent niet van een centrale partij, maar van een stukje programmacode dat geld in beheer heeft. Die programmacode staat opgetekend in een zogeheten smart contract, dat weer is vastgelegd in een blockchain. Dat werkt zo.
Dit smart contract beheert een liquidity pool, een bak geld waar je aan kunt uitlenen en uit kunt lenen. Als je kapitaal over hebt, kun je dat naar het smart contract sturen en in ruil daarvoor krijg je een digitaal bewijs in bezit dat meer waard wordt door de rente die je ontvangt.
Als je digitale munten wilt lenen, leen je die vanuit dezelfde liquidity pool. Je leent van het collectief en niet van een individuele uitlener. Om te kunnen lenen, moet je wel onderpand inbrengen.
De rente wordt bepaald door vraag en aanbod, vastgelegd in een formule in het smart contract. Is maar een klein deel van de pool uitgeleend, dan is de rente laag, wat het interessant maakt voor nieuwe leners. Is de pool bijna leeg, dan is de rente hoog, wat het oninteressant maakt voor leners, en nieuwe uitleners aantrekt om de pool te vergroten.
Al deze interacties vinden plaats zonder tussenkomst van een centrale partij. Er bestaat alleen een programmacode, decentraal uitgevoerd door de deelnemers aan het netwerk, die samen verifiëren of alles klopt en niemand valsspeelt.
Elke DeFi-dienst is een bouw- blok waarmee je steeds ingewikkelder diensten kunt bouwen. Men noemt het ook wel money legos, verwijzend naar lego-steentjes die op elkaar passen en waarmee je grote bouwwerken kunt bouwen. Na geldmarkten volgen beurzen, marketmakers, derivaten, indices en handelsstrategieën – alles gedecentraliseerd, onafhankelijk van een centrale partij, gebaseerd op algoritmen.
Waarom zou iemand die een pensioen wil opbouwen nog aankloppen bij een bedrijf waar mensen werken die fouten kunnen maken? Waarom niet rechtstreeks instappen in een zelfrijdend pensioenfonds, waar men aan de software doorgeeft waar de reis heen gaat?
Verbeeldingskracht
De groei van decentralized finance is indrukwekkend. Volgens de pulse.com was er begin 2020 nog 600 miljoen dollar in beheer van de smart contracts, inmiddels is dat gestegen naar 40 miljard dollar. Niettemin staat de technologie nog in de kinderschoenen. Het is nog (lang) niet bruikbaar voor de schaal en professionaliteit waarop institutionele partijen nu werken. Maar net zoals we vaak overschatten hoeveel we in een jaar kunnen doen, onderschatten we vaak hoeveel we in tien jaar kunnen bereiken.
Als de zelfrijdende auto zijn intrede doet, verandert de wereld. Waarom zou je nog een auto willen bezitten als je via een app binnen een minuut een auto kunt laten voorrijden? Woonwijken vol auto’s en binnensteden vol parkeergarages zijn verleden tijd. Een heel nieuwe indeling van onze leefomgeving wordt mogelijk.
Dat betekent niet dat voor de autoindustrie of de taxibranche als geheel de dagen geteld zijn. Er is een enorme kans voor de bedrijven die voldoende verbeeldingskracht hebben om te zien wat er voor de deur staat. Technologie-investeerder ARK Invest schat in dat de markt voor mobility-as-a-service in 2030 meer dan 10.000 miljard dollar is.
Waarom zou iemand in 2030 nog deelnemer worden bij een pensioenfonds, of klant bij een bank of verzekeraar? Wat hebben zij meer te bieden dan op DeFi gebaseerde apps waarin je een pensioen kunt opbouwen of je kunt verzekeren? Ogenblikkelijk en zonder beheerkosten, met een sociale factor waarmee je risico’s en kansen deelt met een groep vrienden, familie of vakgenoten.
Digitale natives komen eraan
Er treedt nu een nieuwe generatie van digital natives aan, mensen die zijn opgegroeid met internet en apps. Ze ontmoeten elkaar in Fortnite en bij virtuele concerten. Voor hen is vertrouwen op een algoritme – ofwel een bovenmenselijk oordeel – de gewoonste zaak van de wereld.
Het kan geen kwaad om nu al te experimenteren met DeFi om een beeld te krijgen bij de richting waarin de technologie zich ontwikkelt. Bijvoorbeeld hoe bestaande assets als tokens op de blockchain worden gebracht en hoe beleggingsstrategieën automatisch een portefeuille kunnen afstemmen op de persoon.
Een algoritme maakt geen menselijke fouten, zoals te veel risico nemen, fraude plegen of zich aan discriminatie schuldig maken. Een algoritme introduceert nieuwe vraagstukken en vereist nieuw toezicht. Daar hebben we best nog wat tijd voor; DeFi is jong en experimenteel. Maar maak niet de fout om het als science fiction naast je neer te leggen. Het vereist wat verbeeldingskracht, maar zoals vaak met technologie: het lijkt jarenlang ver weg, en ineens is het er!
Bert en Peter Slager zijn oprichters van het kennisplatform LekkerCryptisch. Zij schrijven voor FN/Institutioneel over grote systeemveranderingen, die vergaande invloed zullen hebben op beleggers in het algemeen en pensioenfondsen in het bijzonder.
Mensen die tot de doelgroep behoren kunnen zich via deze link inschrijven voor een kosteloze ontvangst van deze krant.