‘Vladimir Poetin is een “asset criminal”: hij steelt van iedereen die in Rusland zakelijk succesvol is en geld verdient. Hij is een crimineel, die een criminele staat leidt.’
Dat zegt Bill Browder, een Amerikaanse durfkapitalist met Russische wortels die in de jaren negentig met groot succes Hermitage Capital Management in Rusland lanceerde. Browder sprak donderdagavond in Amsterdam om zijn boek ‘Vijand van de Russische staat’ te promoten.
Hermitage Capital Management, dat op het hoogtepunt 4 miljard dollar onder beheer had en de grootste buitenlandse durfkapitalist in Rusland was, maakte fortuin voor zijn beleggers door geld te steken in ondergewaardeerde en onbekende bedrijven.
Daarbij ontdekten Browder en zijn investeringsfonds gaandeweg dat de oligarchen de winsten van beursgenoteerde bedrijven stelselmatig voor zichzelf afroomden. Voor Browder was dat medio jaren negentig aanleiding om via ‘naming and shaming’ deze praktijken van de oligarchen aan de kaak te stellen.
‘Ik wil 50 procent’
Daarin kreeg hij aanvankelijk de heimelijke steun van de nieuwe president Vladimir Poetin, die de macht van de oligarchen wilde breken. Zij hadden bij de privatisering van het Russische bedrijfsleven door Poetin’s voorganger Jeltsin fortuin gemaakt. Maar op die onmetelijke rijkdom zette Poetin volgens Browder toen zijn zinnen.
Hij deed dat door de topman van het olieconcern Yukos, Rusland’s rijkste man Mikhail Kodorkovsky, op te pakken op verdenking van belastingfraude en zelfverrijking.
‘Het proces werd op televisie uitgezonden. Je zag de rijkste man van Rusland in een kooi in de rechtszaal zitten en veroordeeld worden tot een langjarige gevangenisstraf. De oligarchen vreesden voor hun vrijheid en gingen naar Poetin toe. Ze vroegen hem wat ze moesten doen om hun eenzelfde lot te besparen.’
Volgens Browder sprak Poetin maar twee woorden: ‘50 procent.’ De president van het land wilde de helft van de bedrijven van de oligarchen en kreeg die ook. Wie niet meewerkte, kreeg op enig moment met de Russische staat te maken, werd beschuldigd van belastingfraude en verdween achter de tralies - of erger nog: verloor zijn leven, vertelt Poetin’s meest uitgesproken vijand.
‘Bedreiging voor nationale veiligheid’
Bill Browder kreeg uiteindelijk in 2006 met de lange, stalen arm van Poetin te maken. Bij terugkeer van Londen naar Moskou, kwam hij het land niet in. Hij was ‘een bedreiging voor de nationale veiigheid’ en werd doelwit van ‘corporate raiding’.
Medewerkers van Hermitage Capital Management werden geïntimideerd en in elkaar geslagen en er werd 230 miljoen dollar aan betaalde belastingen, met behulp van opsporingsambtenaren en rechters, achterover gedrukt. Een advocaat van Browder in Rusland werd opgepakt en gemarteld. Hij stierf in de cel.
Geopolitieke spanningen
Tijdens de bijeenkomst, donderdagavond in Amsterdam, ging Browder ook in op de geopolitieke spanningen in de Oekraïne. Het beeld dat hij schetste is niet vrolijk stemmend.
Volgens Browder wil Poetin niet alleen Oekraïne destabiliseren en misschien wel veroveren, maar hij wil er vooral ook de Navo mee intimideren, ondermijnen en opblazen. Nu al is er sprake van spanningen tussen de Verenigde Staten en Duitsland over wapenleveranties aan Oekraïne zodat de regering de separatisten kan weerstaan, die door Rusland met wapens en militairen worden gesteund.
De Duitsers zijn daar op tegen, maar Browder stelt dat als er geen bereidheid is om Oekraïne te steunen tot zelfverdediging, dat Duitsland dan wel eens de volgende frontstaat kan worden. Browder denkt dat bij een succesvolle missie voor de Russen in Oekraïne, Navo-leden als de Baltische landen (met een grote Russische minderheid) doelwit kunnen zijn van Poetin’s tactische zetten.
‘Hij bluft constant’
Als de Navo onder de interne twisten bezwijkt, en het adagium ‘één voor allen, allen voor één’ niet meer wordt nageleefd, dan ligt volgens Browder de weg voor Poetin open om op termijn ook landen als Polen onder constante druk te zetten. Browder: ‘Hij bluft constant, deze pokerspeler, maar het werkt, omdat Europa te soft voor hem is.’
Waarom Poetin zijn macht en rijkdom (geschat op 200 miljard dollar) op het spel zou zetten voor een conflict met Europa en de Verenigde Staten, beantwoordt Browder met de opmerking dat er in Rusland een revisionistische en expansionistische kliek van ex-KGB‘ers aan de macht is en Poetin conflicten als om Oekraïne gebruikt om het volk af te leiden van diens ontevredenheid over zijn zelfverrijking.
Cold war or real war?
Browder denkt dat Poetin bang is zijn macht en rijkdom te verliezen, waardoor hij bereid is in zijn conflicten met omringende landen ver te gaan. Een grote oorlog is voor Poetin een serieuze optie, indien nodig, zegt Browder. Hij ziet maar twee mogelijke antwoorden op die uitdaging: ‘Cold war or real war’.
‘Het Westen doet er goed aan voor het eerste te kiezen: een constante, maar bevroren staat van waakzaamheid en conflicten, om dat andere - een échte oorlog - te voorkomen.’
Noot: op de dag van de publicatie van dit artikel werd ‘s avonds op straat, nabij het Kremlin, de oppositieleider Boris Nemtsov vermoord. Nemtsow had opgeroepen tot een grote demonstratie op zondag tegen de Russische betrokkenheid bij de oorlog in de Oekraïne. Van de moordenaar(s) van Nemtsow ontbreekt ieder spoor.