Olieproducerende landen proberen steeds wanhopiger van hun olie af te komen. De neerwaartse prijsdruk die hierdoor ontstaat, jaagt de spanning die er op de komende bijeenkomst van de Opec staat huizenhoog op.
Toch houdt niemand er rekening mee dat het oliekartel maatregelen zal nemen om het overaanbod in te dammen. Zonder productiebeperkingen is het volgens zakenbank Goldman Sachs heel goed mogelijk dat de olieprijs in de komende maanden nog eens halveert, zeker als klimaatfenomeen El Niño voor een zachte winter op het noordelijk halfrond zorgt.
De kortingen die afnemers inmiddels kunnen bedingen zijn niet van de lucht. Zo hoeven Europese klanten nog maar 33 dollar neer te leggen voor een vat ‘Basra Heavy’-olie uit Irak, zo blijkt uit data van persbureau Bloomberg. Ten opzichte van Brent, de benchmark in de markt, kwam dat dinsdag neer op een korting van 11,75 dollar, nagenoeg twee keer de discount van 5,85 dollar die Irak begin deze maand bood.
Woede Rusland
Ondertussen proberen leveranciers uit het Midden-Oosten voet te zetten op markten die traditioneel door andere aanbieders worden voorzien. Tot woede van Rusland brengt bijvoorbeeld Saoedi-Arabië nu ook olie naar landen als Zweden en Polen. Moskou stelde maandag: ‘Wij zullen voor onze markt vechten en de korting voor onze Oeral-olie vergroten.’
Handelaren geven aan dat de oliemarkt in jaren niet zo goed voorzien is als nu. Overal zitten de opslagtanks vol, zowel op land als in tankers op zee. Maar dat weerhoudt de meeste producenten er niet van maximaal olie op te blijven pompen. Vóór alles vrezen ze marktaandeel te verliezen.
Oorzaak malaise
Dat laatste is ook de oorzaak van de huidige malaise. Tijdens de Opec-vergadering van november vorig jaar besloot het kartel onder druk van Saoedi-Arabië om de kraan volledig open te houden, ondanks de ontstane prijsdruk. Het idee was om producenten van relatief dure olie, uit bijvoorbeeld de diepzee, poolgebieden, teerzanden en vooral schaliegesteenten, uit de markt te drukken. Een paar maanden van lage prijzen zouden voldoende zijn, bezwoeren de Saoedi’s. Dan zou de prijs herstellen.
Die voorspelling kwam niet uit, niet in de laatste plaats omdat de groei van de vraag inzakte, maar ook omdat Irak veel meer olie begon op te pompen en de schalieproductie in de VS op peil bleef dankzij fikse kostenbesparingen. Terwijl de olieprijs in een jaar tijd met 60 dollar daalde, halveerden de revenuen voor de Opec-leden tot 550 miljard dollar per jaar. Ze kregen hierdoor vrijwel allemaal te maken met grote begrotingsproblemen, met name landen zonder buffers zoals Venezuela, Ecuador, Libië en Nigeria.
Strategie Saoedi’s
Nigeria noemt de door de Saoedi’s ingestoken strategie inmiddels openlijk een vergissing. ‘Het helpt hen niet; het helpt niemand’, zei voormalig bankgouverneur Muhammad Sanusi onlangs tegen CNN. Tegen de Britse krant The Telegraph zei de vroegere Algerijnse olieminister Nordine Aït-Laoussine zelfs al dat het tijd wordt het Opec-lidmaatschap op te schorten. ‘Waarom zouden we binnen het kartel blijven als dat niet bereid is de olieprijs te verdedigen en slechts de belangen van Saoedi-Arabië lijkt te dienen’, vroeg de Algerijn zich af.
De druk op ‘swing producer’ Saoedi-Arabië — een producent die schommelingen in de vraag opvangt door het aanbod bij te stellen — om de prijs weer richting 80 of 90 dollar per vat te krijgen, zal volgende week vrijdag in Wenen groot zijn. Maar de kans dat Riyaad daar aan toe geeft, is klein, zo schatten speculanten in. Die hebben massaal ‘short’-posities ingenomen, wat wil zeggen dat ze op een verdere prijsdaling gokken.
Afname aanbod
De verdedigers van het Opec-beleid kunnen wijzen op de onlangs verschenen World Energy Outlook van het Internationaal Energieagentschap (IEA). Daarin staat dat het aanbod geleidelijk zal afnemen, omdat producenten van olie die moeilijker uit de grond valt te halen de productie zullen terugschroeven. Dat zou er toe leiden dat het marktaandeel van de Opec stijgt naar 75 procemt in 2040. Volgens IEA-directeur Fatih Birol is dat een ongewenste ontwikkeling. De wereld wordt dan te afhankelijk van een handjevol olieproducenten, zei hij.
Copyright: Het Financieele Dagblad, 25 november 2015.