Het koor van economen en beleggers dat zich zorgen maakt over de gevolgen van het kwantitatieve verruimingsbeleid wordt steeds luider. Vooral de combinatie van uitgewerkte instrumenten van centrale banken en politiek en sociaal antagonisme baart grote zorgen.
Het was in deze bewoordingen dat Ray Dalio van Bridgewater Associates zich vorige maand uitliet tijdens een forumdiscussie op het World Economic Forum in Davos. Dalio weet zich in goed Nederlands gezelschap: Bart le Blanc, president-commissaris van APG Group, voormalig DNB-directleid Lex Hoogduin, en belegger Martien van Winden lieten zich eerder in vergelijkbare onheilspellende bewoordingen uit.
Leverage: 100 staat tot 1
De zorgen richten zich enerzijds op de extreme balansvergroting van centrale banken die met hun beleid van kwantitatieve verruiming hebben geprobeerd een depressie na de beurscrisis van 2008 af te wenden, en anderzijds op het feit dat centrale bankiers steeds meer hun positie van onafhankelijkheid verliezen - in ieder geval is dat in toenemende mate het beeld dat in de opinie van markten en media beklijft.
Zo zei de oprichter van het adviesplatform realinvestmentsadvice.com Michael Lebowitz recent dat ‘de warme en aanhalige toon van de Amerikaanse Federal Reserve erop gericht is de aandelenmarkten te ondersteunen. Daarbij zijn volgens hem de intimiderende tweets van president Trump en de adviezen van de aandeelhouders van de Fed, zijnde de grote banken op Wall Street, van invloed geweest op de ‘softe’ toon van Fed-president Jerome Powell.
De Amerikaanse mediazender CNBC noemde Powell een gevangene van de instituties en van de geschiedenis die hij geërfd heeft. Tot die erfenis behoort volgens de zender een opgerekte balans van 4.000 miljard dollar, waar de Fed slechts 39 miljard dollar tegenover heeft staan, zodat er sprake is van een leverage van 100:1. ‘Dat is een symptoom van de overspannen staat van onze schulden en van de dollar als ankervaluta’, stelde CNBC.
40 miljoen huishoudens zonder pensioen
Nu de eerste tekenen van een afzwakkende economie in de VS zichtbaar worden, neemt de vertwijfeling toe wat centrale bankiers kunnen doen als er een nieuwe crisis of recessie dreigt. In 2008 had de Fed een balans die 915 miljard dollar groot was en een rente van 4,2 procent. Nu is dat 4.000 miljard dollar en een rente van iets meer dan 2 procent.
Maar belangrijker dan dat, zo stelde Dalio, is dat mede door die lage rente en lage rendementen (op ‘risicovrije beleggingen’ als obligaties) er nu 40 miljoen huishoudens in de VS zijn (45 procent van het totaal) die totaal geen pensioen(opbouw) hebben. Tegelijkertijd neemt de levensverwachting toe en rijzen de kosten voor de gezondheidszorg de pan uit.
En zo voegde Dalio eraan toe, daar komt mede ten gevolge van het kwantitatieve beleid van centrale banken nog een asset bubbel bij, alsook een fors verslechterd inkomensniveau voor werknemers in de VS.
De echte crisis komt nog
Het centrale bankbeleid, zowel van de Fed als van de ECB, is uiteindelijk minder de economie als geheel dan de financiële markten ten goede gekomen. Hierdoor is in de Verenigde Staten nu sprake van de grootste vermogenskloof in de wereldgeschiedenis, zo schrijven analisten van realinvestmentsadvice.com.
De echte crisis, zo Dalio, komt als mensen aanspraak gaan maken op hun pensioen. Een bail-out van de overheid is dan nodig, maar ook een nieuwe architectuur van het complete systeem, omdat miljoenen Amerikanen afhankelijk zijn van staat of liefdadigheid voor hun oudedag, voegt Dalio er waarschuwend aan toe.