Op de kop af tien jaar geleden deed Larry Fink een voorspelling die dezer dagen bewaarheid wordt. De topman van ‘s werelds grootste asset manager, BlackRock, stelde dat de Verenigde Staten aan de vooravond staan van een industriële renaissance. Aanleiding: een energierevolutie, die het land van de onbegrensde mogelijkheden tot de grootste energieleverancier van de wereld maakt.
Fink deed zijn uitspraken in november 2012 in een gesprek met Investment Officer. Hij voorspelde dat de VS zelfvoorzienend zouden worden, dankzij winning van (schalie)gas en -olie in Noord-Amerika en de Golf van Mexico. ‘Dat zal een ongelooflijk grote impact op de VS en op de wereldeconomie hebben. In de VS is de prijs van aardgas 3 dollar per gallon, in Europa is dat 12 dollar en in Japan zelfs 18 dollar per gallon. Dat zet de concurrentieverhoudingen op scherp’, zei de topman indertijd tijdens een gesprek in Zeist.
Fink voegde er aan toe dat die ontwikkelingen tot een “reshoring” van het Amerikaanse bedrijfsleven zou leiden. De reden daarvoor zou volgens hem zijn dat de kosten van transport fors gestegen zijn en dat het besef snel zou toenemen dat de gemondialiseerde productie- en aanbodketen bijzonder kwetsbaar is.
Inmiddels een decennium verder - met een pandemie, een hybride oorlog met Rusland en strijd tussen de VS en China om de hegemonie in de wereld als de meest recente ontwikkelingen - tekent de toekomst zich langzaam maar zeker af: de Verenigde Staten zijn bezig om hun nationale belangen als onderdeel van hun (geo)politieke en economische agenda verder aan te scherpen.
Inflation Reduction Act doet pijn
Grote Amerikaanse (productie)bedrijven komen terug op hun decennialange beleid van “offshoring” en keren huiswaarts. Vanuit bedrijfsoogpunt zouden de voordelen van die reshoring hogere kwaliteit zijn, beter opgeleid personeel, profiteren van het keurmerk Made in America, minder voorraad en minder risico ten aanzien van intellectuele eigendomsrechten en minder compliance risico’s. Bovendien stelt ook de Amerikaanse (federale) overheid veel in het werk, zowel qua wetgeving als qua subsidies, om het bedrijfsleven te verleiden tot een terugkeer naar de VS.
Opeenvolgende Amerikaanse regeringen, zowel van Bush, Trump ( “America First”) als van Biden (“Built Back Better”), beschouwen reshoring als een nationaal en strategisch belang. Zo wordt volgende maand de zogenoemde Inflation Reduction Act van kracht, die erop gericht is om zowel de energieproductie in de VS te stimuleren als de CO2-uitstoot in 2030 met 40 procent te verlagen. Bovendien is deze wet erop gericht om Amerikanen aan te moedigen om in de VS gemaakte producten te kopen, die energie-efficiënt zijn.
De Europese Unie ziet in deze wet een poging om Europese bedrijven te verleiden om productie naar de VS te verplaatsen, waar de kosten van energie fors lager zijn dan in Europa. Bovendien is Europa door de afkoppeling van het Russische gas nu sterk(er) afhankelijk geworden van LNG-gas uit de VS en uit het Midden-Oosten. Dat gas is fors duurder dan wat de prijs op de binnenlandse markten van de VS zijn.
Industriële renaissance in de VS
BlackRock-topman Larry Fink deelde in zijn gesprek met Investment Officer in 2012 de voorspelling van een topman van een groot Europees industrieconcern, ‘die mij verklaarde dat hij om die reden productie van Europa naar de VS zou verplaatsen. Hij zei mij dat hij een Amerikaanse industriële renaissance voorziet. Ik ben het daar mee eens.’
Inmiddels lopen de spanningen tussen de VS en de Europese Unie op. Een hoge Europese ambtenaar verklaarde tegenover het Brusselse mediaplatform Politico dat ‘Amerika het land is dat het meest van de oorlog in Oekraïne profiteert’, met de verkoop van wapens en energie. Tegelijkertijd geeft president Biden forse subsidies op groene energie en worden Amerikaanse consumenten gestimuleerd om in de VS gemaakte producten te kopen.
‘De Inflation Reduction Act (IRA) heeft alles veranderd. Is Washington onze bondgenoot nog wel of niet meer?’ schrijft de Britse Daily Mail, die een niet nader genoemde EU-ambtenaar citeert. Volgens de krant heeft de IRA ‘tot blinde paniek’ in Europa geleid. Zo zijn de prijzen van LNG-gas dat Amerikaanse energiebedrijven aan Europa verkopen vier keer zo hoog als wat men voor datzelfde gas in de VS betaalt.
Afgelopen week maakte het chemieconcern Solvay bekend dat het productie gaat verplaatsen naar de Verenigde Staten, mede vanwege de lagere energieprijzen dan elders.
Ook de CHIPS Act is EU doorn in het oog
Niet alleen IRA is Europa een doorn in het oog, ook bekritiseren de Europeanen de zogenoemde CHIPS Act, waarin het Amerikaanse Congres besloten heeft dat de Amerikaanse afhankelijkheid van het buitenland voor wat betreft de productie van chips teruggedrongen moet worden. De Amerikaanse regering heeft meer dan 50 miljard dollar uitgetrokken om de productie van chips deels in de VS te doen.
Tegelijkertijd wordt marktpartijen als het Nederlandse ASML onder druk gezet om hun chipmachines niet meer aan China te leveren. Ook in het kader van de verdragsorganisatie NAVO oefent Washington druk uit op de Europese partners om zij-aan-zij te staan in de strijd om de hegemonie in de wereld: China wordt als uitdager van de Amerikaanse (lees: Westerse) hegemonie beschouwd.
Voor president Macron was dat deze week aanleiding om zijn Amerikaanse ambtgenoot Biden op te zoeken in Washington en zijn beklag te doen over het gebrek aan coordinatie tussen beide handelsblokken. Afgesproken is dat er een taskforce komt die ‘het Amerikaans-Europese partnership verder moet versterken, zodat beide partijen er voordelen van hebben’.
Meer dan 60 procent van de Europese en Amerikaanse bedrijven zal tussen 2022 en 2025 een deel van hun productieactiviteiten vanuit Azië terughalen. Van de ondervraagden zegt 17 procent het grootste deel van hun Chinese en Aziatische productiecapaciteit te realloceren. Favoriete productlocaties zijn Centraal- en Oost-Europa, vooral landen als Tsjechië, Polen en Hongarije. Ook Duitsland en de Benelux worden als serieuze opties beschouwd. Bij verplaatsing van de productie naar Noord-Amerika gaat de voorkeur uit naar de VS zelf, gevolgd door Mexico. Zo blijkt uit het begin dit jaar gepubliceerde onderzoek Global Reshoring & Footprint Strategy van Buck Consultants International (BCI) en Supply Chain Media. ‘De onderzoeksresultaten tonen aan dat reshoring een hot topic is op de agenda van internationale bedrijven’, zegt Patrick Haex, managing partner bij BCI. ‘De vele verstoringen van de supply chain in de afgelopen jaren, met Covid-19, gebrek aan producten en onderdelen en torenhoge zeevrachttarieven, hebben bedrijven gedwongen hun productievoetafdruk te heroverwegen. Wendbaarheid en flexibiliteit zijn nu de belangrijkste drijfveren voor inrichting van de waardeketen, ten koste van oplossingen met de laagste kosten.’ Uit de enquête blijkt dat sterk geautomatiseerde productieprocessen zullen toenemen van 18 procent in 2021 tot 47 procent in 2024, terwijl sterk geautomatiseerde distributiecentra zullen groeien van 3 procent in 2021 tot 27 procent in 2024.