Wat is fictie? Wat is werkelijkheid? Dat is de vraag die beleggers en economen zich stellen als het om de robotisering van economie en samenleving gaat. Bill Gross denkt dat helikoptergeld onvermijdelijk is.
De obligatiebelegger denkt namelijk dat veel mensen hun baan geheel of gedeeltelijk zullen verliezen, waardoor een basissalaris onvermijdelijk is en in het verlengde daarvan ook helikoptergeld.
In Nederland woedt deze discussie over het effect van voortgaande robotisering en automatisering al langere tijd. Een arbeidseconoom die op dit terrein al veel onderzoek heeft gedaan is Robert Went, werkzaam bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Hij publiceerde vorig jaar met collega’s het rapport ‘De robot de baas, de toekomst van werk in het tweede machinetijdperk’.
Went is kritisch over vergezichten die door andere wetenschappers worden geschetst. Zo stellen Carl Frey en Michael Osborn, auteurs van een Oxford-rapport uit 2013 dat over 20 jaar 47 procent van ons werk door robots zal zijn overgenomen.
Went stelde eerder in een interview met ORInformatie in dat kader de retorische vraag: ‘Is die ‘vervanggedachte’ een trend of een hype? Zo’n vaart zal het allemaal niet lopen’, zei Went. Hij stelt dat de snelheid van ontwikkelingen regelmatig wordt overschat.
‘Als robots daadwerkelijk bezig zijn onze economie te veranderen, zou je verwachten dat er een hele sector is van bedrijven die ze installeren en onderhouden. Maar zo’n sector is er helemaal niet. Bovendien: niet alles wat kan, gebeurt.’
Volgens Went is het wel zo dat automatisering en robotisering tot een polarisatie leiden. Dat is geen hype, maar een gegeven. Veel middelbaar werk verdwijnt en je houdt hoger en lager geschoold werk over. Went noemt dat de polarisatie van de arbeidsmarkt. ‘Je ziet dat bijvoorbeeld heel duidelijk in het bank- en verzekeringswezen. Werk wordt steeds meer óf hightech, óf high touch. Met dat laatste wordt gedoeld op menselijke interactie die moeilijk of niet te automatiseren is’, zei hij in 2015 tegenover ORInformatie.
Het Duitse Rathenau Instituut publiceerde in 2015 het rapport ‘Werken aan de robotsamenleving’. Daarin wordt de stelling uitgedragen dat door automatisering alle banen en niveau’s en alle leeftijdsklassen in de samenleving geraakt zullen worden.
Went zei daarover: ‘Sommige dingen zijn ‘routiniseerbaar’, andere niet. Die bundels kun je anders samenstellen, die taken kun je herontwerpen.’ Hij verwees in dat kader naar de Rotterdamse haven, waar technologie zorgde voor een ‘containerisatie’ waardoor er beter en efficiënter werd gewerkt. Werkgevers en vakbonden namen daarbij de tijd om de sociale gevolgen van deze overgang te bespreken en zo goed mogelijk uit te werken.
Meer achtergronden over de robotisering van economie en samenleving:
- Robert Went & Hella Hueck: Wij en de robots
- Rapport Rathenau instituut
- Discussieavond: De toekomst van werk
- Robots: Friend or Foe?
- Martin Ford, Sillycon ondernemer en expert op terrein van robotisering