Grootbanken en assetmanagers zijn achter de schermen druk bezig om toepassingen te vinden voor blockchaintechnologie. Wat die zullen zijn, is onduidelijk. Eén ding is zeker: de ‘middlemen’ is de pineut.
Grote spelers in de Nederlandse beleggingswereld zijn het erover eens: blockchain-technologie gaat de komende jaren voor grote veranderingen zorgen in het afhandelingsproces van beleggingstransacties. Systemen gebouwd rond een database met transacties kunnen zorgen voor kostenverlagingen en tussenpersonen overbodig maken.
Dat blijkt uit een rondvraag langs diverse grootbanken en fondshuizen, die op uiteenlopende manieren onderzoek doen naar blockchaintechnologie en de toepasbaarheid daarvan binnen de beleggingsindustrie. Niets doen lijkt geen optie. ‘Je wil niet dat er ontwikkelingen plaatsvinden en je niet op de hoogte bent’, verwoordt een van hen de heersende opvatting.
Concluderen dat meedoen aan de trend noodzakelijk is, is één. Hoe, dat is een heel andere vraag. Van daadwerkelijk gebruik van blockchain is bij geen van allen sprake. En met details over hun eigen experimenten rond de technologie die vooral bekend is als fundament van de bitcoin zijn de spelers uit concurrentieoverwegingen namelijk uiterst spaarzaam. Liever verwijzen ze naar onderzoek van anderen.
Neem NN Investment Partners, die Bart Bakx opwerpt als woordvoerder als het gaat om de voortgang rondom onderzoek naar de toepasbaarheid van blockchain. De afgelopen twee jaar heeft het fondshuis volop research gedaan. Seminars bezoeken, literatuur bijhouden, somt het hoofd resident real estate van de Alternative Boutique op. En experimenteren, maar daarover wil hij niks loslaten. Niet over het precieze onderwerp van onderzoek, laat staan over uitkomsten ervan. ‘Daar willen we niet te veel details over prijsgeven, omdat we bang zijn mensen dan op ideeën te brengen.’
BlackRock schuift een gesprek überhaupt liever op de lange baan. ‘BlackRock volgt de ontwikkelingen rond deze technologie, maar wil daar nu niet over naar buiten treden’, aldus een zegsman van het fondshuis.
Post-trading
Dat betekent niet dat álles een black box is. De partijen hebben de afgelopen jaren wel degelijk een idee ontwikkeld over de bedrijfstakken waar de technologie uitkomst zou kunnen bieden. Dat is het post-trade proces, zeggen grootbanken en fondshuizen eensgezind. Oftewel: de afwikkeling van beleggingstransacties.
Bakx noemt als voorbeeld het proces van betaling versus levering van stukken als kanshebber, een taak die bij transfer agents ligt. De validatie die nu nog handmatig gedaan wordt, kan volgens hem ook via versleutelde data-uitwisseling plaatsvinden, net zoals het vastleggen van transacties en het registreren en verwerken van in- en uitstroom uit fondsen.
NN IP baseert zich op een onderzoek van een van de externe partijen die dat soort handelingen voor het fondshuis uitvoert: FundsDLT. ‘Die heeft in juli van dit jaar een transactie uitgevoerd via een blockchain. Dat werkte.’
Het onderzoek sluit aan op een eerder experiment binnen de clearingafdeling van ABN Amro in 2016, rondom de toepasbaarheid van blockchain bij het proces van aankoop en levering van effecten. Specifieker: onderzoek naar de vraag of de tijd tussen de levering aan de koper en de betaling daarvoor verkort kan worden via blockchain. Het settlementproces tussen banken duurt nu twee dagen. Echter, een heldere uitkomst is er nog niet. ‘We hebben pas een klein onderdeel van de functionaliteit onderzocht’, licht een woordvoerder toe. ‘En die heeft potentie.’
Euronext
Ook Euronext is bezig met onderzoek naar blockchain in het post-tradestadium. Het beursbedrijf heeft de handen voor de gelegenheid ineengeslagen met andere grote spelers uit het veld, zoals BNP Paribas en Societé Générale. Een onderzoeksuitkomst is er nog niet, een speciale start-up die gaat onderzoeken of blockchain ingezet kan worden voor de afwikkeling van orders is er wel.
Daarbij wordt voorlopig alleen gekeken naar post-trade processen binnen de Europese markt voor midden- en kleinbedrijven, omdat deze effecten illiquide zijn. De eindfase van de handel in deze aandelen, zo is de overtuiging van Euronext en haar partners, kan een stuk sneller en goedkoper via versleutelde uitwisseling van gegevens.
Blijkt het blockchain post-trade platform succesvol te zijn voor minder liquide middelgrote en kleine aandelen, dan kan het ook gebruikt worden voor andere asset classes als fondsenhandel, zegt lid van de managing board Anthony Attia. Iets wat volgens hem over vier tot vijf jaar zou kunnen gaan spelen.
Beleggen
Waar fondshuizen zich normaalgesproken graag laten horen als het gaat om toekomstverwachtingen, willen ze nu het henzelf betreft niet vooruitlopen op mogelijke volgende stappen.
Maar, als dit soort experimenten slagen, dan zal dat gevolgen hebben voor de rol van tussenpartijen. Gebeurt de afhandeling en registratie van een transactie over enkele jaren automatisch, dan hoeven clearinghuizen en transfer agents dat immers niet meer te doen. Dat, plus de gehoopte versnelling van transacties zal de kosten voor fondshuizen, beursbedrijven, maar ook voor beleggers omlaag brengen.
Zijn er behalve in het post-tradestadium nog eerdere momenten in het beleggingsproces waarin blockchain een rol kan spelen? Nee, zeggen de gesproken partijen eensgezind. Attia van Euronext: ‘Op de beurs gaat het vooral om het verzamelen van orders en het matchen van orders. Voor dat proces kan blockchain niet ingezet worden; blockchain gaat om het bijhouden en updaten van een database, op een gedecentraliseerde maar veilige manier. Dat is meer gerelateerd aan het moment nadat de koop- of verkooporder is gematcht en de overdracht van cash en financiële instrumenten tussen koper en verkoper plaatsvindt.’