Zo ver als het gezaghebbende universiteitsfonds Yale Endowment, dat vrijwel niets meer alloceert naar aandelen, zijn pensioenfondsen nog lang niet, maar de trend is gezet: steeds meer institutionele beleggers doen hun beleggingen langs drie lijnen: vastrentende waarden, liquide beleggingen, zoals beursgenoteerde aandelen, en illiquide beleggingen.
Een voorbeeld daarvan is ABP, met meer dan 500 miljard euro aan beheerd pensioenvermogen het grootste pensioenfonds van Nederland: ongeveer 38,8 procent is gealloceerd naar vastrentende waarden, 32,7 procent naar aandelen en bijna 28,8 procent naar alternatieve beleggingen en vastgoed. Dat beleggingsbeleid, dat (uit)gevoerd wordt door de in-house belegger APG, legt het pensioenfonds geen windeieren: in de eerste jaarhelft van 2021 werd 8 procent rendement behaald, zodat de 3 miljoen deelnemers van ABP bijna 40 miljard euro aan vermogen op hun gezamenlijke rekening konden bijschrijven.
‘Op enig moment komt stevige correctie’
Wilse Graveland (foto), hoofd fiduciair management en beleggingsoplossingen van Kempen Capital Management, vindt deze ontwikkeling geheel logisch. ‘Er is momenteel sprake van een hele lange positieve beurscyclus, zodat je weet dat er op enig moment een stevige correctie zal plaatsvinden. Tegen die achtergrond zijn illiquide beleggingen extra interessant. Ze zijn namelijk minder volatiel, omdat ze als niet-beursgenoteerde belegging hiertegen meer bescherming bieden. Tevens hebben ze onderliggend in veel gevallen exposure naar andere rendementsbronnen/factoren.’
Hij stelt dat de interesse voor illiquide beleggingen mede wordt ingegeven door ten minste twee ontwikkelingen. Enerzijds is dat het feit dat in het nieuwe Pensioenakkoord een nog uitgesprokener voorkeur bestaat voor lange termijndoelen (en dus voor dito-beleggingen) en anderzijds dat de wens tot diversificatie onverminderd groot is.
Volgens Graveland is het belangrijk om een goed inzicht te hebben in het liquiditeitsprofiel van een pensioenfonds ten behoeven van de (netto) uitkeringsprognose. Als daar, in de tijd, niet of nog maar beperkt sprake van is dan kun je meer alloceren naar illiquide beleggingen. Hij noemt in dat kader zelfs een mogelijk maximaal aandeel in de asset allocatie van 40 tot 50 procent. Interessant voor pensioenfondsen zijn tegen die achtergrond vooral niet-beursgenoteerde beleggingen, die een hoge min of meer stabiele kasstroom kennen. Graveland noemt als voorbeeld private debt en landbouwgrond.
Private markets - minder rompslomp
De toenemende interesse voor illiquide beleggingen wordt voor een deel ook door de markt zelf gedreven. Zo ziet Graveland dat het aantal bedrijven toeneemt dat juist afziet van een beursgang. Een dergelijke keuze kan voor de oprichters van de onderneming aantrekkelijker zijn, bij voorbeeld omdat het minder afbreukrisico kent. Bovendien kost het minder rompslomp om financiers buiten de beurs om te vinden, nu de wet- en regelgeving rond emissies sinds de crisis van 2008 zoveel scherper is geworden en er sprake is van een omvangrijke search for yield onder investeerders.
De ze ontwikkeling buiten de beurs om geeft Kempen ook nieuwe mogelijkheden. Zo is de afgelopen jaren intern kennis en expertise opgebouwd op het terrein van illiquide beleggingen. Een voorbeeld daarvan zijn de private markets specialisten van Altis die aangetrokken zijn.
Kempen als fiduciair manager hanteert daarbij een open architectuur: men heeft eigen illiquide beleggingsoplossingen om pensioenfondsen, family offices en vermogende particulieren te bedienen, maar daarnaast heeft men zich ook gericht op het in kaart én toegang krijgen tot andere aanbieders van illiquide beleggingen, zegt Graveland. Dit in de vorm van illiquide asset categorie solutions voor fiduciaire en niet-fiduciaire klanten.
Infografiek: asset allocatie Yale Endowment, 2021
Institutioneel komt naar wholeslae toe
De stevige groei die Kempen Capital Management afgelopen tien jaar aan de fiduciaire kant heeft doorgemaakt, heeft het huis samen met moederbedrijf Van Lanschot Kempen ertoe aangezet om deze institutionele kennis nu ook naar de bovenkant van de wholesalemarkt te brengen: family offices, vermogende particulieren en stichtingen. Tegelijkertijd is men al eerder juist aan ‘de onderkant’ van de markt begonnen apps te bouwen en een dashboard te implementeren voor private banking klanten. Momenteel wordt gewerkt om dezelfde systemen naar de institutionele markt te brengen.
Graveland: ‘Het bouwen van een dashboard voor private banking klanten is relatief simpel. Maar als je dat ook voor institutionele klanten wil, dan heb je heel veel data nodig, voordat je zo’n dashboard ook voor die doelgroep succesvol geïmplementeerd kan worden.’ Een onderscheid tussen beide marktsegmenten is dat (semi-)institutioneel, zoals pensioenfondsen én family offices, direct toegang hebben tot de “beleggingsfabriek” van Wilse Graveland en zijn team. Bij de dienstverlening voor private banking heeft de private banker van een klant daarentegen een belangrijke tussenrol.
Institutionele beleggers als pensioenfondsen zien ook in toenemende mate in dat zij hun beheerde vermogen ook kunnen inzetten voor allocatie naar beleggingen die rechtstreeks lokale impact en maatschappelijk rendement bieden. Dat opent het begin van een ontwikkeling waarin pensioenfondsen ook toenemend bereid zijn direct investeringen in Nederland zelf te doen, die bijdragen aan de innovatie van economie en samenleving.
Zo doet APG een forse investering in het glasvezelnetwerk, samen met KPN. Ook schroeft pensioenfonds ABP zijn beleggingen in schone Nederlandse energie stelselmatig op. ‘Je ziet dat pensioenfondsen toenemend bereid zijn om kapitaal beschikbaar te stellen voor nieuwe initiatieven. Ze nemen meer ondernemersrisico, mits daar een goede beloning tegenover staat’, aldus Graveland.
Beluister ook de podcasts van FN Institutioneel met de kopstukken van fiduciair Nederland: Twan van Erp (Achmea IM), Gert-Jan Troost (BlackRock), Karin Roeloffs (Aegon AM), Maureen Schlejen (NN IP).