Een interessante oefening voor beheerders van aandelenfondsen die (ook) in de Chinese aandelen beleggen: welke Europese bedrijven zijn strategisch dermate sterk dat ze een vuist kunnen maken tegen de Chinese overheid? En welke bedrijven kunnen dat niet, en zullen het soms grillige en niet altijd duurzaam verantwoorde beleid van de Chinese machthebbers lijdzaam moeten ondergaan?
Is Volkswagen sterk genoeg, of niet? Het Duitse autoconcern zit in een heikele duurzaamheidskwestie door een fabriek in China. VW ging al in 1984 een samenwerking aan met de Chinese autofabrikant SAIC Motor voor het maken van auto’s in het opkomende land. Er is onder meer een fabriek in de regio Xinjian in het noordwesten van China. Daar wonen ook de Oeigoeren, een moslimminderheid die wordt onderdrukt door de machthebbers in Beijing.
De Duitse zakenkrant Handelsblatt berichtte in 2022, dat in de fabriek in Xinjiang sprake is van gedwongen arbeid voor Oeigoeren. Onder grote druk van beleggers schakelde VW de in mensenrechten gespecialiseerde consultant Löning in om de kwestie te onderzoeken. Löning vond geen schending van mensenrechten. Maar pikant: de medewerkers die het onderzoek uitvoerden distantieerden zich van de conclusie. Op de VW-campus in Xinjiang was volgens hen effectief sprake van gedwongen arbeid.
Indexprovider MSCI is ook niet overtuigd van de audit van Löning. Het trok weliswaar de rode vlag voor een zeer ernstige ESG-controverse in, maar verving die door een oranje vlag. Die geeft aan, dat de niet-duurzame kwestie gedeeltelijk is opgelost, of indirect wordt toegeschreven aan de acties, producten of activiteiten van het bedrijf.
Alsof dit nog niet genoeg was voor VW werden eind vorig jaar honderden van zijn auto’s tegengehouden door de Amerikaanse douane. De Verenigde Staten verbiedt immers de import van producten gemaakt met gedwongen arbeid. Het gaat om een Chinees onderdeel in de auto’s. Voorlopig is er geen duidelijkheid of het onderdeel al of niet in Xinjiang gemaakt werd met gedwongen arbeid. Het onderzoek loopt nog. Het is duidelijk dat deze zaak voor VW zeer vervelend is, want het zet opnieuw de schijnwerpers op eventuele gedwongen arbeid in zijn Chinese fabriek.
Het is niet verwonderlijk dat beleggers kritisch zijn op VW. De Duitse vermogensbeheerder Flossbach von Storch verweet de autofabrikant december vorig jaar gebrekkig bestuur. Flossbach wijst op de ondermaatse prestaties van het aandeel. Ook de Chinese problematiek komt aan bod. Het maken van professionele beslissingen over de investeringen in China en de vele bedrijfscontroles worden als zeer complex en lang aanslepend ervaren.
Hazenpad
China is te belangrijk voor VW om het hazenpad te kiezen. De helft van de winst komt immers uit China. Maar kan het autoconcern de Chinese overheid aanspreken op zijn opstelling tegen de Oeigoeren en gedwongen arbeid volledig uitsluiten?
Misschien is er een sprankje hoop nu veel multinationals vertrekken uit China of stoppen met investeren in het land. De buitenlandse investeringen in China staan op het laagste niveau van de laatste dertig jaar. De Chinese overheid doet er alles aan om buitenlandse ondernemingen gewillig te zijn.
Ik denk dat het bij VW ijdele hoop is. De rollen zijn namelijk omgekeerd. Enkele decennia geleden had China VW nodig voor het maken van auto’s. Maar nu is de Chinese auto-industrie volwassen, en maken Chinese autofabrikanten veel meer en goedkopere elektrische auto’s dan VW. Sterker nog: met die goedkope auto’s gaan ze nu de concurrentie met VW aan op de Europese automarkt. China heeft VW in de nabije toekomst wellicht niet langer nodig.
BASF heeft in dit opzicht sterkere kaarten en kan in China sneller een vuist maken. China zoekt buitenlandse investeringen met een toegevoegde waarde voor het land. Het Duitse chemieconcern investeert de komende jaren niet minder dan 10 miljard euro in de productie van hoogwaardige plastics in China.
Hoofd
Niet alleen bedrijven, ook de Europese Commissie moet haar houding tegenover een steeds zelfbewuster China bepalen. Te hard van stapel lopen met importtarieven op goedkope Chinese zonnepanelen, windmolens of elektrische auto’s kan als een boemerang in ons gezicht terugkomen. Wij bevinden ons in een precaire situatie. Hoe gaan we met onze liberale manier van werken en handel drijven om met China? We moeten bepalen welk soort markt en politiek we willen.
Xi Jinping werkt aan zijn strategische pijlers voor China en trekt daarbij de teugels voor de bevolking en bedrijven aan. Europa moet veel meer een lijn trekken tot waar we China volgen en zaken willen blijven doen en willen blijven samenwerken.
Hierbij moeten we in de hoofden van de Chinese beleidsmakers kijken, in het bijzonder in dat van Xi Jinping. In mijn volgende bijdrage probeer ik dat te doen. En ga na in hoeverre de Westerse barbaren (1500) of de opiumoorlog (1840) de strategische beslissingen van de president beïnvloeden.
Jan Vergote is onafhankelijk financieel consultant en analist.