Scherpe dalingen op financiële markten, ongekend ingrijpen door overheden en centrale banken, en onzekerheid over het economisch herstel waren het gevolg van een nieuw virus dat de wereld in haar greep houdt. De dekkingsgraden van pensioenfondsen zakten opnieuw weg. Inmiddels zijn de markten wel krachtig opgeveerd, maar de onzekerheid blijft.
Wat zijn de lessen uit de crisis en wat betekent dat voor de portefeuilles van pensioenfondsen? Die vraag stelt Sander Gerritsen (foto), hoofd investment strategy bij consultant Willis Towers Watson zich in de eerste maandelijkse bijdrage als kennisexpert van FN Institutioneel.
In de storm die in de eerste maanden van 2020 woedde, hielden de meeste pensioenfondsen vast aan het strategisch beleid. De pensioenfondsen die na de extreem scherpe daling van de aandelenbeurzen de blootstelling naar aandelen hebben vastgehouden, en dus bijkochten, zijn beloond voor het vasthouden aan hun bestendige koers.
Tegelijkertijd waren er grote verschillen tussen landen, sectoren en bedrijven. Verschillen die nog niet zijn verdwenen. Gedreven door de huidige onzekerheden rondom het coronavirus en de gevolgen daarvan, zullen de verschillen ook in de komende periode van land tot land, van sector tot sector en van bedrijf tot bedrijf groot zijn.
Dit geldt niet alleen voor aandelen maar ook voor vastrentende waarden waar de gevolgen van het coronavirus in verschillende segmenten van de kredietmarkten op een andere manier uitwerkten. Ook voor opkomende markten zijn de verschillen groot. Aan de positieve kant staat China dat een sterk herstel heeft laten zien, terwijl aan de andere kant landen als Brazilië, Mexico en India staan. In deze opkomende landen is het virus nog altijd niet onder controle en is het onduidelijk of overheidsingrijpen het virus op korte termijn kan terugdringen zodat de economie in de komende jaren kan herstellen.
Les 1: beter navigeren tussen kansen en risico’s
Zoals vaker in crises gaan de uiteenlopende ontwikkelingen hand in hand met vele risico’s én nieuwe kansen. De eerste les uit de crisis is dan ook dat pensioenfondsen hogere rendementen kunnen realiseren en risico’s kunnen verlagen door beter te navigeren tussen kansen en risico’s op het moment dat deze zich voordoen.
Les 2: waarborg effectievere besluitvorming binnen het pensioenfonds
Om beter in te kunnen spelen op veranderingen is het nodig dat pensioenfondsen beslissingen over de portefeuille meer op een real-time basis nemen. De tweede les uit de crisis is daarmee dat aanpassingen in de organisatie en de manier van werken binnen pensioenfondsen effectieve besluitvorming dienen te faciliteren en te waarborgen. Dat betekent het delegeren van taken en verantwoordelijkheden die het besluitvormingsproces en vervolgens de uitvoering bevorderen.
Les 3: vergroot de diversiteit van de portefeuille
Kijkend naar de oorzaak van de daling van de dekkingsgraden van pensioenfondsen viel opnieuw op dat deze voor het overgrote deel werd veroorzaakt door aandelen- en renterisico’s. De mate van afdekking van het renterisico verschilt sterk tussen pensioenfondsen. De blootstelling aan aandelenrisico’s, oftewel bedrijfsrisico’s, is echter voor vrijwel alle Nederlandse pensioenfondsen onevenredig groot.
De meeste pensioenfondsen zijn over beleggingscategorieën redelijk goed gespreid. Maar iets dieper in deze categorieën blijkt een grote blootstelling aan beursgenoteerde bedrijven. Op het moment dat bedrijven hard worden geraakt dan gaat vervolgens het grootste deel van de portefeuille onderuit. Naast exposure naar bedrijven is het aan te bevelen ook te zorgen voor exposure naar bijvoorbeeld consumenten. In de eerder genoemde kredietmarkten zijn de mogelijkheden door de terugtrekkende banken steeds talrijker. De derde les uit de crisis is derhalve dat de diversiteit van portefeuilles van pensioenfondsen sterk verbeterd kan worden, zodat deze beter bestand zijn tegen een volgende crisis.
Les 4: kijk door meerdere lenzen naar de beleggingen
Bij het verbeteren van de diversiteit van de portefeuille is de beoordeling van beleggingscategorieën voor opname in de beleggingsportefeuille belangrijk. Veelal is de traditionele rendement/risico- afweging vanuit de ALM-studie bepalend voor de strategische allocatie. Daarin wordt voorbijgegaan aan de bijdrage die specifieke karakteristieken van een beleggingscategorie kan leveren aan de portefeuille.
Naast diversiteit kan bijvoorbeeld ook duurzaamheid zorgen voor een robuustere portefeuille. Iedereen is het er inmiddels over eens dat een portefeuille met niet-duurzame beleggingen het risico van de portefeuille vergroot. Door een criterium als duurzaamheid mede bepalend te laten zijn voor opname in de portefeuille worden de specifieke duurzaamheidsrisico’s gereduceerd.
Kortom, de vierde en laatste les gaat over een bredere scope bij het samenstellen van de portefeuille. De wereld en financiële markten zijn te complex om in één model te vangen en om door één lens te bekijken. Er zijn meerdere perspectieven nodig om beleggingen te beoordelen en robuuste portefeuilles te construeren.
Deze manier van werken vergt een fundamenteel andere aanpak. De ALM- studie die heilig werd verklaard en waartegen het gerealiseerde rendement werd afgezet, is niet meer voldoende. Het gaat niet om het verslaan van de ALM- portefeuille maar om het behalen van de fondsdoelstellingen.
Een dergelijke nieuwe aanpak zal ervoor zorgen dat kansen worden gezocht en risico’s worden vermeden (les 1) en de effectiviteit van besluitvorming wordt bevorderd (les 2). Daarnaast zal er te allen tijde diversiteit worden nagestreefd (les 3) en levert voor een portefeuille iedere belegging een specifieke bijdrage aan de doelstellingen van de portefeuille (les 4).
Sander Gerritsen is senior director investment bij Willis Towers Watson (WTW) en verantwoordelijk voor de strategische investment dienstverlening in Nederland en het Caribisch gebied. WTW is één van de kennispartners van Fondsnieuws en zal maandelijks een bijdrage schrijven over uiteenlopende thema’s. De andere kennispartners zijn AF Advisors, Ortec Finace en Hart Advocaten.