Een nieuw jaar nodigt uit om terug te kijken en nieuwe plannen te maken. Na jarenlang bij één asset manager de focus te hebben gehad op financiële markten om omvangrijke beleggingsportefeuilles te beheren, heb ik sinds vorig jaar de luxe om bij meerdere asset managers een kijkje in de keuken nemen.
Minder directe focus op financiële markten, maar meer zicht op hoe asset managers omgaan met en zich aanpassen in veranderende tijden. Dit helpt om zaken in een groter perspectief te plaatsen en helemaal als je dat samen doet met anderen, ondersteund door bakken met data. Bij WTW hebben we daar een speciaal team voor, het Thinking Ahead Instituut, dat de kennis en trends in de asset management industrie verzamelt en vooruit kijkt.
Hiermee hebben we teruggekeken naar wat er de afgelopen twintig jaar veranderd is in de asset management industrie. Er is geen tekort aan slimme mensen die geld beheren en daarvoor slimme modellen maken. Ze splitsen de werkelijkheid meestal op in componenten, omdat het begrijpen en modelleren van het geheel te moeilijk is. Deze componenten worden vervolgens gemodelleerd met behulp van historische gegevens en aan elkaar gelast. Maar de wereld reduceren tot een reeks modellen en deze vervolgens samenvoegen, leidt dat wel tot een beter begrip van het geheel? Het antwoord op die vraag is vermoedelijk nee.
Een belangrijke reden waarom deze methode van reductie tekortschiet, is dat de geschiedenis zich niet herhaalt. De geschiedenis kan soms rijmen, maar die rijm wordt ook onderbroken door belangrijke veranderingen in de instellingen van ons ecosysteem. We noemen dat “regimeveranderingen” of veranderingen van tijdperk, die eerdere ervaringen onbruikbaar maken als leidraad voor beleggingsstrategieën en asset-allocatie.
Regimeveranderingen zijn periodieke verschuivingen in de drijfveren van de markt. Regimes duren doorgaans een decennium of twee. Aandrijvers voor regimeveranderingen waren doorgaans inflatie, rentetarieven, groeitrends en correlaties, maar andere factoren zoals sociale, milieu- en institutionele drivers kunnen hieraan worden toegevoegd, net als veranderingen in ideologie.
Vandaag de dag is er een draai zichtbaar naar een nieuw regime waarin systeemrisico’s overheersen met een zekere mate van synchronisatie van deze risico’s, waarvan het spookbeeld van de “polycrisis” - een rampzalige combinatie van systeembreuken - een extreme versie is. Dergelijke nieuwe overwegingen lonken in het systeemdenken; we zien dit type denken groeien.
De beleggingssector is zich meer bewust geworden van de onderliggende relaties waarmee beleggers rekening moeten houden. Maar ze is zich nog steeds niet voldoende bewust van de bredere impact die de industrie op haar omgeving heeft. De sector moet leren om de vele soorten rimpelingen die ons systeem doordringen te herkennen, door beter samen te denken. Dit is de groeiende invloed van het systeemdenken. In dat nieuwe denken zal nog altijd gebruikgemaakt worden van de modern portfolio theorie (MPT), waarin alpha en benchmarks belangrijk zijn. Maar daarnaast is het tijd voor uitbreiding van de theorie met praktijkervaringen en met nieuwe inzichten, zoals de totale portefeuillebenadering en 3D-beleggen.
De regimeverandering brengt nog twee belangrijke wijzigingen mee. Ten eerste ging het oordeel over succes voorheen over alpha ten opzichte van benchmarks. Maar nu gaat het om meer dan dat, de dimensies zijn uitgebreid, eerst met risico en daarna met impact.
Ten tweede ligt het tijdperk waarin geld spotgoedkoop was, waarin systeemschokken niet meer dan rimpelingen waren en waarin de focus lag op alles zo efficiënt mogelijk doen, achter ons. Daarvoor in de plaats is een nieuw tijdperk aangebroken van duur geld, van snel stijgende systeemrisico’s en van behoefte aan veerkracht. Het contrast tussen de twee regimes kan nauwelijks groter zijn. Met verschuivingen in het macroregime en snelgroeiende systeemrisico’s die we nog niet eerder hebben meegemaakt kunnen we niet meer volstaan met modellen die zijn gebaseerd op historische reeksen: we moeten meer vooruit denken.
In dit nieuwe regime moeten beleggingsorganisaties een aantal veranderingen aanbrengen in hun denken en doen, door het systeem als een geheel te zien en het gezichtspunt te veranderen naar een bredere lens op de toekomst. De realiteit die we in deze omstandigheden voorstellen, kan beter worden gemodelleerd als een “systeem” of, praktischer, als een geheel van onderling gerelateerde subsystemen. Systeemdenken benadrukt een grotere visie op hoe alle factoren de resultaten beïnvloeden.
Deze internationale trends klinken allemaal redelijk vaag en abstract, maar wat zien we hiervan terug in de Nederlandse markt? Op het gebied van 3D-beleggen en duurzaamheid is Nederland heel ver. De Nederlandse pensioenfondsen en assetmanagers hebben duurzaamheid volledig geïntegreerd in hun organisaties en enkele organisaties zijn hier al vroeg mee begonnen, waardoor ze vooroplopen. Op het gebied van systeemdenken lopen we achter. Toezichthouders en regulering dwingen pensioenfondsen in korsetten met van investment cases, kaderstellingen, benchmarks en strak afgebakende beleggingsuniversa voor iedere deelportefeuille.
Maar wat doe je in een wereld met zoveel problemen en crises waarbij sprake is van een systeemverandering? Een recent boek, Combining van Nora Bateson, bracht me een ingeving. Het gaat bij systeemverandering om systeemleren. Niet de symptomen van problemen aanpakken met een simpele oplossing waardoor weer nieuwe problemen ontstaan, die vervolgens weer opgelost dienen te worden, maar kijk naar de interactie en de onderliggende dynamiek.
Kortom, gooi de strategische, tactische asset allocatie en nog veel meer over boord en begin met systeemleren in een holistische combined aanpak. Deze verandering van denken is voor de industrie in Nederland de komende tijd, naast het nieuwe pensioencontract, de echte uitdaging.