Als het afgelopen jaar ons iets heeft geleerd, dan is het wel hoe snel we in staat zijn tom e reageren op verandering. Met thuiswerken en alle effecten van de lockdown reageren we steeds weer op nieuwe risico’s. De overheid geeft steun aan bedrijven en in het publieke debat is steeds meer plek voor mens en maatschappij.
De coronacrisis heeft op een aantal terreinen de manier waarop we leven en werken veranderd. Verwachtingsvol kijken we inmiddels naar de toekomst.
Voor actuarissen en investment consultants leeft een andere vraag. Komen pensioenfondsen met de introductie van het nieuwe pensioenstelsel ook uit de lockdown? Oftewel, komen we uit de situatie waarin verandering en het maken van eigen keuzes vooral als een risico wordt gezien? Bij een moeilijk maatschappelijk onderwerp als pensioenen wordt daarvoor iets meer de tijd genomen. Met een aanvliegroute van een jaar of tien is de daling naar het nieuwe pensioenstelsel ingezet. Het is de bedoeling om in 2026 te landen.
Een gemiste kans
Op dit moment worden in de pensioenmarkt de mogelijkheden van het nieuwe pensioenstelsel verkend. Binnen pensioenfondsen worden werkgroepen en projectstructuren opgetuigd. De verschillende contractsvormen worden bestudeerd en er wordt nagedacht op welke manier we van A naar B komen. In deze zoektocht ligt de nadruk op wat er eventueel zou kunnen veranderen ten opzichte van de huidige situatie.
Op deze manier zal de opzet van het beleggingsbeleid – ondanks alle veranderingen aan en potentie van het stelsel – in essentie lijken op de manier van beleggen zoals we dat vandaag de dag doen op basis van stringent toegepaste ALM technieken. We weten dat we moeten veranderen, maar willen eigenlijk zo weinig mogelijk veranderen. En dat is een gemiste kans. Als het toch nog tot 2026 duurt alvorens we landen, is het dan niet de moeite waard om eens over de grens te kijken?
Door ons blikveld te verruimen worden nieuwe inzichten verkregen. De focus wordt verlegd van het nadenken over het overkomen van potentiële knelpunten naar het vinden van nieuwe oplossingen.
Voorbeeld: Australië
De Australische pensioenmarkt is in het bijzonder interessant om naar te kijken. In de Global Pensioen Asset Study van 2021 wordt Australië bestempeld als de meest succesvolle pensioenmarkt van de afgelopen 20 jaar. De pensioenmarkt lijkt in veel opzichten op de (toekomstige) Nederlandse pensioenmarkt, maar ook zijn er verschillen die tot nieuwe inzichten kunnen leiden. De Australische pensioenmarkt is een volwassen pensioenmarkt en met een vermogen van ruim 2.000 miljard euro in omvang ongeveer gelijk aan de Nederlandse markt.
Er zijn ook in de Australische markt zowel bedrijfstakpensioenfondsen, ondernemingspensioenfondsen en master trusts (vergelijkbaar met PPI’s en APF-en). De zogenoemde ‘superannuation’ fondsen zijn hoofdzakelijk DC fondsen en werken in een notendop als volgt:
• Werknemers en werkgevers zetten iedere maand een bedrag opzij. Voor werkgevers geldt een verplicht percentage.
• Het geld wordt belegd waarbij de deelnemer een aantal door het fonds aangeboden beleggingsprofielen kan kiezen.
• De beleggingsrekening wordt veelal geleverd met verschillende soorten verzekeringen.
• Naarmate de deelnemer dichter bij uw pensioen komt, kan worden overgegaan van een beleggingsrekening naar een inkomensrekening waaruit een vast inkomen wordt betaald tijdens pensionering. De deelnemer blijft belegd.
Het systeem vertoont duidelijk overeenkomsten met ons toekomstige pensioenstelsel. Wat kunnen wij daarvan leren? Wat opvalt is dat de deelnemer daadwerkelijk centraal wordt gesteld. Communicatie en transparantie – genoemd als de belangrijkste uitgangspunten voor de vormgeving van het Nederlandse pensioenstelsel – worden verregaand doorgevoerd en de ondersteuning bij keuzes wordt afgestemd op de behoefte van de deelnemers.
Beperkt aantal profielen
Voor beleggingskeuzes wordt een beperkt aantal profielen aangeboden. Meer en minder risicovol, die passend zijn voor verschillende leeftijdsgroepen, maar bijvoorbeeld ook een ESG-profiel passend bij de maatschappelijke wens van deelnemersgroepen. Aandacht voor duurzaamheid komt op veel vlakken in het beleid tot uiting. Ook de beheersing van risico’s behoort tot de fundamenten van het beleid. Hierin valt op dat de aandacht voor het inflatierisico groter is dan voor het renterisico, zodat beter op de doelstelling van een koopkrachtbestendig pensioen wordt ingespeeld. In de beleggingsprofielen wordt hieraan onder andere vormgegeven door illiquide beleggingen als vastgoed en infrastructuur op te nemen met een link naar inflatie.
Van illiquide beleggingen wordt sowieso ruimschoots gebruikt gemaakt. Erkend wordt dat een pensioenfonds als lange termijn belegger kan profiteren van de hogere opbrengsten en meer stabiele kasstromen dan beursgenoteerde aandelen beleggingen. Ondanks dat een deel van de portefeuille illiquide is, worden de beleggingsprofielen dagelijks – volgens een vastgestelde methodiek – gewaardeerd.
We zien op deze manier voor iIliquide beleggingen in het nieuwe pensioenstelsel ook in Nederland een belangrijke rol weggelegd. In Australië krijgt met name infrastructuur een belangrijke plek. Voor de Australische superannuation fondsen zijn investeringen in infrastructuur – naast de genoemde voordelen op het vlak van rendement en risico – een manier om hun maatschappelijke rol te vervullen.
Beleggingsprofielen dynamischer
Tevens valt op dat de samenstelling van de beleggingsprofielen dynamischer is dan in Nederland. Afhankelijk van marktomstandigheden kan de strategische beleggingsmix worden bijgesteld, zodat het risicobudget optimaal wordt benut. Bandbreedtes zijn ruimer. Een bandbreedte van 0 tot 30 procent is geen uitzondering. Een bredere benadering (Total Portfolio Approach) wordt gebruikt waarbij beleggingen op basis van hun specifieke karakteristieken onafgebroken moeten concurreren voor opname in de beleggingsprofielen.
Als we straks in 2026 geland zijn, zou het mooi zijn als we zijn losgekomen van de technieken en structuren die wellicht goed pasten bij ons huidige stelsel en de economische omstandigheden van de afgelopen 20 jaar maar minder bij onze toekomstige economische en maatschappelijke uitdagingen. Andere pensioenmarkten kunnen inzichten bieden.
Australië is een goed voorbeeld maar ook van Canada en de Scandinavische landen kan worden geleerd. Met een bredere blik ontstaan nieuwe mogelijkheden en kan na de lockdown worden gebouwd aan een succesvolle Nederlandse pensioenmarkt.
Sander Gerritsen is strategisch beleggingsadviseur bij Willis Towers Watson. WTW is één van de kennispartners van Fondsnieuws en schrijft maandelijks een bijdrage over uiteenlopende thema’s.