Om de in het verleden behaalde rendementen ook in de toekomst te garanderen, zullen pensioenfondsen moeten nadenken over een nieuwe vorm van beleggen. In de onlangs verschenen Global Asset Pension Study van het Thinking Ahead Institute wordt beschreven dat we uit een ander vaatje zullen moeten tappen.
Twee crises geleden, in 2001, was het Nederlandse pensioenvermogen 433 miljard dollar. Nu, twintig jaar later, is dat vermogen vervijfvoudigd tot 2.149 miljard dollar nu. Alles groter dan tien is gewoonlijk veel, maar om een gevoel te geven van de omvang van dit vermogen; het is ruim twee maal zo groot als het Nederlandse bruto binnenlands product.
Het vermogen groeide daarmee met 8,6 procent per jaar. Hoe indrukwekkend deze cijfers ook zijn, getuige de jarenlange discussie over een nieuw pensioencontract blijven sterke rendementen ook in de toekomst belangrijk. Maar het is onwaarschijnlijk dat we die rendementen op dezelfde manier als in het verleden gaan behalen.
Andere kijk op beleggen
Duurzaam beleggen is inmiddels mainstream. Niet alleen voor professionele beleggers, maar ook voor overheden, toezichthouders en het grotere publiek. Het zal dan ook weinigen verbazen dat het rapport stelt dat institutionele beleggers als pensioenfondsen een fundamenteel andere kijk op beleggen moeten ontwikkelen.
Zo’n verandering van paradigma is alleszins mogelijk, zo weten we uit het verleden. Denk aan de impact die het veranderende denken over risico had op beleggers in de vorige eeuw. Zoals destijds de focus verschoof van rendement, naar risico-rendement, zo verschuift nu de aandacht naar risico-rendement-impact.
Een van de grootste uitdagingen is het halveren van de uitstoot van broeikasgassen voor 2030. Dit is volstrekt bekend, maar de impact op pensioenfondsen begint nu steeds meer vorm te krijgen. Denk aan de druk die het pensioenfonds Zorg en Welzijn ervaart, vanuit klimaatactivisten als Extinction Rebellion en Christian Climate Action.
Het fonds scherpt nu zijn beleggingsbeleid aan en stelt klimaateisen aan de fossiele energiebedrijven waarin het belegt. Het wil erop toezien dat zij zich aan het klimaatakkoord van Parijs houden. Een andere grote belegger, het grootste Nederlandse pensioenfonds ABP, sluit beleggen in fossiele brandstoffen zelfs uit.
Zulke grote beleggers hebben een heel klein taartpuntje van de wereld in handen. En daarmee is voor hen de toekomst van deze wereld ook relevant. Naast de urgente klimaatproblematiek, vraagt duurzaam beleggen ook om een grotere nadruk op de S van ESG. Beleggers zullen in hun beleid meer moeten streven naar een positieve uitkomst voor de samenleving.
ESG
Een grotere impact mag ook worden verwacht doordat vanuit overheden, supranationale organisaties en intergouvernementele samenwerkingsverbanden een grotere regeldruk op de sector afkomt. Daarin speelt transparantie en effectiviteit een grote rol.
Nadat aanvankelijk rondom ESG een discussie ontstond over de kosten van dit beleid en de mogelijk lagere toekomstige rendementen, lijkt de sector steeds meer overtuigd te raken dat een duurzaam beleggingsbeleid op termijn tot betere uitkomsten kan leiden. De fiduciaire plicht van een pensioenfonds jegens haar deelnemers is niet alleen het realiseren van een toereikend pensioen, maar ook te zorgen voor de kwaliteit van de wereld waarin deze mensen pensioneren.
Als groot thema achter de urgent geachte klimaatactie, krijgt het verlies aan biodiversiteit steeds meer aandacht. Verwacht wordt dat deze ook hoger op de politieke agenda komt, en dat beleggers hier in hun beleid rekening mee gaan houden, al was het maar vanuit maatschappelijke druk.
Pensioenfondsen moeten regie houden
Pensioenfondsen zijn over het algemeen kleine organisaties, die flink wat werkzaamheden uitbesteden. Maar met het voorgaande in het achterhoofd, wordt het steeds belangrijker om als fonds de regie te kunnen houden. En dat betekent dat je in je uitbestedingsbeleid en bij het aangaan van uitbestedingsrelaties, je nadrukkelijk rekenschap moet geven van het beleid van deze uitbestedingsrelaties. Deze moeten aansluiten bij de missie, visie en strategie van het fonds, alsook bij de beleggingsovertuigingen.
Tijdens een traditionele bijeenkomst van beleggers stond de techniek van het beleggen centraal. Niet zelden is het success van managers gebaseerd op een of enkele sterbeleggers. Binnen fondsen ligt de aandacht op het optimaliseren van beleggingscategoriëen. Het zijn traditionele en starre culturen.
De cultuur van een belegginsonderneming, zal een bepalende rol spelen in de mate waarin een fonds zich kan aanpassen aan een snel veranderende wereld. Diversiteit is een van de culturele aspecten die daarbij een verschil maken. De doelstelling om emissieneutraal te worden en de belangen van een veel bredere groep belanghebbenden te kunnen dienen, vraagt om fondsen met sterker verankerde waarden en een gedragen missie.
‘Total Portfolio Approach’
Om dat allemaal te bereiken, volstaat de SAA-methode niet meer. Daarvoor is het nodig om het bedrijfsmodel te herzien. Naast het Investment model, gaat het om het People model, het Governance Model en de Implementation model. Deze ‘Total Portfolio Approach’ gaat uit van systeem denken, 3D beleggen en universal ownership. Daar waar veel industrieen last hebben van disruptie door technologische ontwikkelingen, lijkt dit binnen onze sector langzamer te gaan.
Technologie zal evenwel bepalender worden en bestaande organisatiemodellen omverwerpen. Dat betekent dat beleggers zich sneller moeten kunnen aanpassen.
De laatste pilaar onder toekomstig beleggingsbeleid betreft ontwikkelende economieen. In het streven naar een duurzame samenleving, zullen we niet de kosten van een emissievrije wereld bij deze economien moeten leggen. Hier moeten de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen.
Tien thema’s, en het vergt nogal wat om ze allemaal de aandacht te geven die ze verdienen. Laten we beginnen met ze zo vaak als mogelijk onder de aandacht te brengen. En als we het goed in ons denken kunnen verankeren, dan zal de nodige aktie daaruit moeten volgen.
Jacco Heemskerk is head of investments bij Willis Towers Watson, dat één van de kennispartners van Fondsnieuws is.