Tussen de Europese Centrale Bank (ECB) en haar Amerikaanse zusterinstelling, de Federal Reserve (Fed), zijn altijd grote verschillen geweest. Hun voorgeschiedenis, bestuursstructuur, modus operandi en taken lopen uiteen, evenals hun beleidsdoelen. De enige gemeenschappelijke factor was misschien het feit dat de voertaal Engels is.
Verschil was er ook in hun beleid en prestaties. Doorgaans greep de Fed eerder in als het moest, en bleef langer remmen wanneer nodig, bleef langer langzamer rijden en ging niet te snel gas geven erna. Neem de laatste jaren: de Fed verhoogde de rente eerder dan de ECB toen de inflatie te hoog opliep, bracht de rente verder omhoog, hield deze langer op dat niveau en begon later de rente te kortwieken dan de ECB.
De kloof tussen de twee instellingen op twee belangrijke terreinen zien we de laatste weken steeds groter worden.
Klimaatbeleid
Terwijl een verdwaalde bezoeker op de website van de ECB zich bijna op de landingspagina van het Wereldnatuurfonds zou wanen en de bank nog net niet het weer voorspelt, kondigde de Fed op haar webpagina aan zich terug te trekken uit de NGFS. NGFS is de afkorting voor het Network for Greening the Financial System, oftewel een praatclub van centrale banken en toezichthouders die het hebben over hoe het financiële stelsel groener kan worden. Die club is in 2017 opgericht door acht centrale banken en kent inmiddels 160 leden en belangstellenden. De Fed sloot zich in december 2020 aan, maar heeft nu besloten uit te stappen. Dat heeft de bank bekendgemaakt middels een persbericht van welgeteld vijf regels.
De Amerikaanse centrale bank trekt zich terug uit de deze club, omdat de focus van het netwerk zich heeft verbreed, wat buiten het mandaat van de centrale bank valt. Vrij vertaald zegt de Fed dat de NGFS eigenlijk is uitgegroeid tot een soort activistische vereniging die zich bezighoudt met zaken die niet passen bij haar rol als monetaire autoriteit. In tegenstelling tot de ECB, die betrokken was bij de oprichting van de club, was de Fed nooit echt een enthousiast lid.
Fed-voorzitter Jerome Powell zei begin 2023 al in een toespraak dat de onafhankelijkheid van centrale banken cruciaal is. Volgens hem moet die onafhankelijkheid dagelijks worden verdiend door monetaire instrumenten zoals rente te gebruiken voor hun kerndoelen, zoals het beheersen van inflatie. Over klimaatbeleid zei Powell: ‘Wij zijn geen klimaatbeleidsmaker en zullen dat ook niet zijn.’
De ECB rechtvaardigt haar klimaatbeleid met het argument dat klimaatverandering inflatie en groei in de toekomst kan beïnvloeden. Natuurlijk, maar dat geldt voor veel meer dingen. Economisch beleid heeft gevolgen. Gaat de ECB voortaan dat beleid dan ook maar bepalen? En trouwens: klimaat en klimaatverandering hebben alleen maar gevolgen voor de inflatie op lange termijn als er daardoor ineens bomen gaan groeien met geld eraan. Inflatie komt namelijk door te veel geldgroei, en dat verandert niet met een graad meer of minder. Hoeveel geld erbij komt, daar gaan instellingen zoals de ECB over.
CBDC politieke invloed
Een tweede punt waarop de ECB en de Fed steeds verder uit elkaar drijven, is de ontwikkeling van een central bank digital currency (CBDC). De ECB is volop bezig met de plannen voor het uitrollen ervan en zit nu te werken aan de details van die operatie. De Fed was er ook mee bezig – maar ook hiervoor geldt niet echt dat je zegt “enthousiast” – maar daar komt een einde aan. President Donald Trump heeft per direct alle activiteiten met betrekking tot uitgifte van CBDC in de VS verboden, met als redenen zorgen over privacy, soevereiniteit en financiële stabiliteit.
Alles in ogenschouw nemend, is mijns inziens het allergrootste verschil tussen de Fed en de ECB dat de eerste een centrale bank was, is en blijft terwijl de ECB die status in toenemende mate lijkt te verliezen. De instelling in Frankfurt lijkt met de dag meer en meer op een ministerie of, in EU-termen, een departement van de Europese Commissie.
Een treffend voorbeeld hiervan is een recente post op X van Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. Hierin deelt ze een foto met Christine Lagarde, president van de ECB, en spreekt ze haar enthousiasme uit over de samenwerking met de ECB aan een nieuw mandaat: de Savings and Investment Union. Ik ben geen bericht tegengekomen dat de ECB een nieuw mandaat heeft gekregen. Iets waarvoor overigens het Verdrag van Maastricht gewijzigd moet worden. Door zomaar blijkbaar nog een taak aan de ECB te geven, tonen beiden de facto behoorlijke minachting voor dat Verdrag en daarmee de rule of law in de Unie.
Het bericht op X begon overigens met ‘dear Christine’. Dat is veel meer innigheid dan tussen welke Fed-voorzitter en Amerikaanse president ooit is geweest, by far! Het is te veel innigheid tussen een politica en een centrale bankier. Het is echter níet te veel innigheid tussen twee politici. Wat zowel Von der Leyen als Lagarde in feite zijn. Dat is niet alleen een groot gevaar voor de toekomst van de euro, nee het is mijns inziens het grootste gevaar voor de munt. En daarmee de Europese Unie als geheel.
De letter ‘B’ in ECB is met de dag minder en minder op zijn plaats. We kunnen eigenlijk niet meer spreken van ECB-beleid; de juiste term is vanaf nu ECB-WANbeleid.
Edin Mujagić is econoom, beheerder van Beleggingsfonds Hoofbosch en auteur van het boek Keerpunt 1971. Hij schrijft iedere maand voor Investment Officer een ECB Watch over het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank.