In het Weseler Werft, een groene strook op de oever van de rivier Main in Frankfurt, met uitzicht op het hoofdkantoor van de Europese Centrale Bank (ECB), klonken op 21 augustus noten van de stukken van onder meer Strauss, Mendelssohn en Liszt. De ECB sponsorde het Europa Open Air concert om Europese verscheidenheid te vieren.
‘Muziek verbindt ons allen’, aldus Christine Lagarde, president van de bank. Bezoekers konden niet alleen luisteren naar de werken van grote componisten maar ook leren over de bank en meedoen aan een quiz over Europa. De prijs voor de happy few? Een rondleiding door het ECB-kantoor. Nou…
Als ik er was geweest, had ik de quizmasters zelf een vraag gesteld, namelijk ‘hoeveel bedraagt de spread tussen de Italiaanse en de Franse tienjarige rentes en hoe verhoudt die spread zich historisch gezien?’.
Die spread was in het verleden zo groot dat die van ver duidelijk te zien was: doorgaans zo’n 100 basispunten en in spannende tijden, zoals tijdens de eurocrisis in 2012, zelfs 400 basispunten. Anno 2025 moeten we niet alleen heel erg dicht bij de grafiek van die spread gaan staan om het verschil te spotten, wij hebben er zelfs een vergrootglas voor nodig. Deze week is het verschil gedaald naar onder de 10 basispunten.
Dat de Italiaanse rente nauwelijks afwijkt van de Franse, zegt dat Frankrijk in ogen van beleggers een net zo groot risico is als Italië. In Rome viert men ongetwijfeld feest.
De reden voor het bovenstaande fenomeen is simpel. Waar Italië tegenwoordig voor dat land ongekende politieke stabiliteit geniet – over enkele weken zal de Italiaanse regering 3 jaar erop hebben zitten, nogal een prestatie voor het land waar de regeringen sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog gemiddeld genomen na een maand op 12 vielen – koerst Frankrijk op wéér een val van de regering en parlementsverkiezingen. Waar Italië het begrotingstekort van ruim 4 procent in 2024 naar onder de 3 procent dit jaar lijkt te brengen, staat Parijs bijna 6 procent van het bbp in het rood en hoopt ergens eind dit of begin volgend decennium iets onder de 3 procent uit te komen.
Je zou deze ontwikkelingen kunnen omschrijven als dat stilletjes aan Frankrijk de zwakste schakel van de eurozone is geworden en Italië dat niet meer is. Zeker omdat een andere, veel bekendere spread, die tussen de Italiaanse en Duitse tienjarige rentes ook behoorlijk is gedaald, van ooit bijna 600 basispunten naar inmiddels onder de 100 basispunten.
Dat renteverschil wordt sinds de komst van de euro gezien als dé angstbarometer met betrekking tot de euro. Maar pas op met te concluderen dat die daling aangeeft dat de muntunie steviger in haar schoenen staat. De daling van de spread tussen Italiaanse en Duitse rentes, is vooral te wijten aan het feit dat de Duitse rente sneller is gestegen dan de Italiaanse. Iets wat kan aangeven dat Duitsland langzaam aan een groter risico wordt. Geen vreemde gevolgtrekking gezien het feit dat de Duitse economie al enige tijd stagneert, de overheid de schuld gaat opvoeren én de pensioenrekening (waar Berlijn nauwelijks geld voor opzij heeft gelegd) met de maand hoger wordt.
Sinds de invoering van de euro was het gebruikelijk te lezen over de zwakste schakel in de ketting die we de Europese muntunie noemen. 25 jaar later wemelt het van zwakke schakels, met Frankrijk als het zwakste van allemaal.
Daar hoor je Lagarde echter niet over. Op 23 augustus sprak zij in Jackson Hole, tijdens de jaarlijkse conferentie van de Fed, over gevolgen voor beleid van de transitie op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld door de vergrijzing. Zij begon met een citaat van de Franse filosoof Alexis de Tocqueville, dat ‘geschiedenis een galerij van schilderijen is waar er maar weinig originele werken tussen zitten en veel replica’s’. De transitie op de arbeidsmarkt is een heel belangrijk onderwerp, zeker. Maar ondertussen dreigt de euro, in de galerij van monetaire schilderijen, alles behalve een origineel werk te worden maar een kopie van de Italiaanse lira of de Franse franc.
En terwijl dat proces zich voltrekt, speelde het orkest vrolijk in het Weseler Werft in Frankfurt. Moet u ook denken aan het orkest op de Titanic, dat naar verluidt bleef spelen terwijl het schip zonk in 1912 en daarom sindsdien symbool staat voor het negeren van onheil.
Edin Mujagić is econoom, beheerder van Beleggingsfonds Hoofbosch en auteur van het boek Keerpunt 1971. Hij schrijft iedere maand voor Investment Officer een ECB Watch over het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank.