Vorige week gaf Scott Bessent, de Amerikaanse minister van Financiën, een opmerkelijk interview aan CNBC. Hij zei dat het een goed idee zou zijn om een onderzoek te doen naar hoe succesvol de Fed is. Dat ligt natuurlijk uiterst gevoelig omdat Trump zeer ontevreden is over het rentebeleid van de Fed.
Onder de huidige omstandigheden lijkt mij zo’n onderzoek vanwege alle emoties onverstandig, maar in principe spreekt de suggestie van Bessent mij aan. Een centrale bank heeft een aantal zeer belangrijke taken. Waarom zou je niet op gezette tijden evalueren of de doelstellingen worden bereikt? Het bewaren van prijsstabiliteit, maximale werkgelegenheid en financiële stabiliteit zijn de drie belangrijkste taken van centrale banken. Ruim vijftien jaar geleden beleefden we de grootste mate van financiële instabiliteit in bijna 100 jaar, in 2020 bereikte de werkloosheid in de VS op een haar na 15% en in 2022 werden we overspoeld door een inflatiegolf. De conclusie is simpel, de centrale banken hebben hun doelstellingen niet altijd gehaald. Waar het bij een evaluatie natuurlijk om gaat, is te beoordelen of het niet behalen van de doelstellingen de centrale banken valt te verwijten en welke lessen getrokken zijn voor de toekomst.
In een column is geen ruimte voor zo’n diepgravende analyse. Laat ik mij beperken tot de cultuur bij centrale banken zoals ik die heb ervaren in mijn contacten met centrale bankiers overal in de wereld tijdens mijn loopbaan bij ABN AMRO. Ten eerste is mij opgevallen dat ik zelden een medewerker van een centrale bank ben tegengekomen waarvan ik dacht “die is niet erg snugger”. Op de een of andere manier slagen centrale banken er altijd in heel slimme mensen aan te trekken, die zeer gestructureerd denken.
Een kliek
Minder positief ben ik over hun houding. De bedrijfscultuur in centrale banken is – in mijn optiek – erg intern gericht en men blinkt uit in zichzelf en elkaar schouderklopjes geven. Als buitenstaander krijg je snel het gevoel te maken te hebben met een ‘kliek’. Externen worden bij voorbaat gewantrouwd en vaak met enig dedain tegemoet getreden, al moet ik daar direct aan toevoegen dat de mensen van DNB met wie ik regelmatig contact had mij altijd met respect hebben behandeld.
Een evaluatie van wat er voorafgaand aan de grote financiële crisis mis was gegaan bij commerciële banken leidde onder andere tot de conclusie dat er binnen het bestuur van banken veel te weinig tegenspraak plaatsvond. Bestuurders omringden zich het liefst met jaknikkers. Zij werden daarom aangemoedigd zich meer open te stellen voor tegenspraak en die desnoods zelf te organiseren. Volgen bestuurders van centrale banken dat advies?
Een boodschap die ik altijd aan collega’s heb meegegeven is dat het onverstandig is alleen maar stukken te lezen met meningen die de jouwe bevestigen. Veel meer kun je leren van andere meningen, al valt het niet mee lang naar betogen te luisteren waarmee je het oneens bent. Ik heb bijvoorbeeld een uitgesproken mening over ‘duurzaam beleggen’ door pensioenfondsen. Mensen als Dirk Schoenmaker en Hans Stegeman hebben een heel andere mening en ik geef eerlijk toe dat ik hun stukken vaak gewoon niet trek. Dat is omgekeerd wellicht ook zo.
Ik was niet welkom
Overigens is duurzaam beleggen in de pensioensector best een belangrijk en beladen thema. Binnen de sector kennen redelijk wat mensen mij en weten ze vaak ook wel dat ik kritisch ben op duurzaam beleggen door pensioenfondsen. Juist vanwege het besef dat het belangrijk is voor besturen om tegenspraak te krijgen, verbaast het mij daarom dat ik nooit een verzoek uit de sector krijg om enige toelichting op mijn mening te geven. Nou, nooit… Jaren geleden ben ik eens gevraagd om mijn visie op duurzaam beleggen voor bestuursleden van een van de ING-pensioenfondsen uiteen te zetten. Maar dat was de enige keer. Eerder dit jaar heb ik nog geprobeerd mij te laten uitnodigen om in een bestuursvergadering van het ABN AMRO pensioenfonds mijn mening toe te lichten. Ik ben er deelnemer en – het klinkt wellicht arrogant – op dit onderwerp toch niet de eerste de beste. Maar ik was niet welkom, al mocht ik wel een keer praten met de medewerkers van de afdeling vermogensbeheer.
Terug naar het oorspronkelijke onderwerp. Het kan geen kwaad om het functioneren en de trefzekerheid van instellingen als centrale banken zo af en toe te evalueren. Dat moet natuurlijk niet ontaarden in een politieke hetze. Meer algemeen: de conclusie die na de financiële crisis werd getrokken, dat tegenspraak binnen grote financiële organisaties belangrijk is, lijkt mij nog altijd een bijzonder juiste en waardevolle. Helaas heb ik de indruk dat zoiets voor de meeste besturen veel te moeilijk is.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.