Geen gezeik, iedereen rijk - dat was een verkiezingsleus van de onvergetelijke “Tegenpartij” die Kees van Kooten en Wim de Bie rond 1980 op de televisie toverden. Wie had kunnen denken dat een Chinese president 40 jaar later “geen gezeik, iedereen rijk” tot de belangrijkste beleidsdoelstelling in zijn land zou maken.
En dat is precies wat Xi Jinping nu doet. In de Engelse vertaling heet het “Common Prosperity For All”. Wat dit precies behelst, weten we niet al heeft Xi al wat tipjes van de sluier opgelicht, bijvoorbeeld in een recent gepubliceerde speech en in een aantal beleidsdaden.
Tijdens de culturele revolutie deed het Chinese volk, onder het bezielende leiderschap van Mao een bijna geslaagde poging tot collectieve zelfvernietiging. Deng Xiaoping gooide het roer na deze rampzalige episode in de Chinese geschiedenis om met de vestiging van het staatskapitalisme, al heette het “socialisme met Chinese karakteristieken”. En in weerwil van communistische beginselen werd het adagium “to get rich is glorious”, waarbij het nadrukkelijk was toegestaan dat sommigen eerder rijk zouden worden dan anderen. Sterker nog, dat laatste was essentieel want achterblijvers konden dan later een inhaalbeweging maken en ook rijk worden.
Ongelooflijk succesvol
Dat beleid was onvoorstelbaar succesvol. Nooit eerder in de menselijke geschiedenis beleefden zoveel mensen over een periode van 40 jaar zo’n significante verbetering van hun levensstandaard. Voor de wereldeconomie, en daarmee voor beleggers, heeft de groei in China evenzeer een enorme invloed gehad.
Onder president Xi gaat het roer opnieuw radicaal om. En dit gaat eveneens een grote invloed hebben op de rest van de wereld. Het wordt tijd om achterblijvers ook rijk te maken, nou ja, in China dan, want daar geldt zeker: eigen volk eerst. De inkomensverschillen in China zijn groot. Xi gaat daar wat aan doen. Hij streeft overigens nadrukkelijk niet naar een egalitaire samenleving. Het gaat zo te zien meer om een gelijkheid van kansen dan om gelijke uitkomsten.
Wat kunnen we verwachten?
In de nieuwe leer hebben moeten rijken anderen helpen ook rijk te worden. Het beleid zal erop gericht zijn om mensen in laagbetaalde banen naar beter betaalde banen te leiden. De lastendruk op het MKB moet worden verminderd. Excessieve inkomens moeten worden gereguleerd. (Vermeende) monopolistische praktijken van bedrijven worden al enige tijd via regulering met harde hand aangepakt. Bij dit alles moet de basis van het economische systeem in stand blijven. En de overheid sector blijft de steunpilaar van het geheel.
Xi is ook helder over de onderliggende doelstelling. Het bevorderen van de omvang en de welvaart van de middenklasse is niet alleen een doel in zichzelf, het moet vooral ook bijdragen aan de bestendiging van de macht van de communistische partij, die toch al een ijzeren greep op de samenleving heeft.
Hoe gaat dit alles ons raken? Het is te vroeg om dat met enige zekerheid te bepalen, maar ik zou denken aan het volgende. De groeipotentie van China neemt sowieso af en nu hoge groei minder prioriteit krijgt, zal de economie verder terugschakelen naar een lagere versnelling. Het aanpakken van monopolistische praktijken is zeker niet verkeerd als willekeur wordt voorkomen, wat bepaald niet zeker is. Zeer succesvolle en vermogende ondernemers als Jack Ma, maar ook buitenlanders, zijn aantrekkelijke zondebokken.
De (monopolistische) positie van de overheid wordt daarentegen juist verstevigd. Dat zal internationale handelsrelaties er niet makkelijker op maken. Wie economische banden met Chinese entiteiten onderhoudt, zal zich nog sterker dan nu moeten afvragen met wie men precies van doen heeft. Ook denk ik dat deze beleidsverandering aansluit bij de toenemende assertiviteit van China als land, met gevolgen voor de internationale politieke verhoudingen. Tenslotte vraag ik mij af hoeveel mensen in het westen China als voorbeeld zullen zien zonder zich te realiseren dat het de communistische partij primair gaat om “samen voor ons eigen”.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Fondsnieuws over (de gevolgen van het coronavirus voor) economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.