Het gaat binnenkort beginnen. Of eigenlijk is het al begonnen. Sinds oktober stuurt de ECB haar portefeuille van bedrijfsobligaties geleidelijk in de richting van bedrijven die betere klimaatprestaties leveren. Tot nog toe ging het om herinvesteringen van bedragen verkregen uit aflopende obligaties. Vanaf april gaat de ECB haar bezit aan obligaties geleidelijk verminderen en wordt die sturing geïntensiveerd.
Zo wil de ECB een bijdrage leveren aan de strijd tegen klimaatverandering in lijn met de Europese klimaatwet. Let wel, die klimaatwet verplicht de ECB nergens toe. Het voorgenomen beleid is de resultante van de interpretatie van de Europese verdragen door het ECB-bestuur. De ECB begeeft zich daarmee op een hellend vlak.
In de VS liggen de zaken anders. Afgelopen week verklaarde Fed-baas Powell in het Amerikaanse Congres juist stellig dat de Fed geen klimaatbeleid zal voeren als zij daartoe niet door wetgeving wordt gedwongen. Hij vindt klimaatbeleid een terrein voor gekozen volksvertegenwoordigers.
Het idee achter het sturen van de ECB-beleggingsportefeuille is dat bedrijven met goede klimaatprestaties betere toegang krijgen tot financiering en bedrijven met slechte klimaatprestaties juist minder. Zo wordt de energietransitie gefaciliteerd en bespoedigd. Het klinkt sympathiek maar er zijn nogal wat problemen.
Geen empirisch bewijs, voor de Bühne
Ten eerste is het de vraag hoe effectief zo’n selectief beleggingsbeleid eigenlijk is. De ECB kan best een belegging in ‘fossiele bedrijven’ verkopen, maar dan worden die waardepapieren gewoon door een andere belegger aangehouden. Er is, in ieder geval tot dusver, geen empirisch bewijs dat zulk beleid invloed heeft op de kapitaalkosten van bedrijven. Daarmee is het ‘uitsluitingenbeleid’ zoals dat ook door veel pensioenfondsen wordt gevoerd tenminste voorlopig voor de Bühne.
Een ander probleem is hoe de ECB vaststelt wat goede en wat slechte klimaatprestaties zijn. Een oordeel daarover is deels subjectief. Zie de discussie over hoe ‘groen’ biomassa, kernenergie en zelfs gas zijn. De ECB heeft een heel bijzondere, onafhankelijke status. Zij staat met opzet ver van de politiek, maar kiest er nu zelf voor tegen de politiek aan te schurken. Zo brengt ze de eigen onafhankelijkheid, wellicht haar belangrijkste asset, in gevaar. Gaat de ECB na klimaat ook andere politiek-correcte doelen nastreven? En laat ze die zich dan door politici voorschrijven?
Met haar selectieve beleggingsbeleid probeert de ECB de kapitaalallocatie in onze economie te beïnvloeden. Het is voor een centrale bank in een liberale markteconomie een opmerkelijke marktinterventie, kennelijk gebaseerd op de overtuiging dat de wijzen in Frankfurt het allemaal beter weten dan de miljoenen mensen die samen de kapitaalmarkt vormen.
Daar komt bij dat de ECB haar portefeuille bedrijfsobligaties heeft verworven om redenen van het monetaire beleid. Die obligaties horen eigenlijk niet thuis bij de ECB en dienen uiteindelijk van de balans te verdwijnen. Of krijgt de ECB de smaak nu te pakken en wordt een dergelijke marktinterventie een standaard beleidsinstrument?
Haaks op de primaire doelstelling
Mijn belangrijkste bezwaar tegen wat de ECB doet is wat de gevolgen zijn als het beleid – ondanks mijn twijfel – toch heel effectief zou zijn. Stel dat het ertoe leidt dat de productie van fossiele brandstoffen snel terugloopt. Op voorhand is niet met zekerheid te zeggen wat er dan gebeurt. Als er snel voldoende betaalbare alternatieve energiebronnen beschikbaar komen, zijn geen schokken te verwachten. Maar niemand kan dat garanderen, ook de ECB niet. Het risico is ongetwijfeld een herhaling van wat we al anderhalf jaar meemaken, maar dan mogelijk een graadje of een paar graadjes erger. Een tekort aan energie zal de prijs opdrijven en een inflatiegolf door de economie veroorzaken. Waarom de ECB zo’n risico neemt terwijl dat toch duidelijk haaks staat op haar primaire taak is een raadsel.
Als eurocommissaris Frans Timmermans de Europese klimaatpaus is, dan is ECB-bestuurslid Frank Elderson tenminste een hulppaus. In december zei hij in een speech dat de ECB geen klimaatactivist is. Het heeft er mijns inziens toch alle schijn van. Het zou fijn zijn als de ECB erin zou slagen eerst eens haar belangrijkste doelstelling te realiseren. Wat was die ook alweer?
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.