Er staat ons op politiek gebied het een en ander te wachten dit jaar en dat zal de economie niet onberoerd laten. Wij krijgen dit jaar (hopelijk) een nieuwe regering, er zijn Europese verkiezingen in juni en de Amerikaanse verkiezingen zijn in november. Bij veel uitslagen en opiniepeilingen vragen mensen zich hardop af hoe het mogelijk is.
Ik was getroffen door Jaap van Duijn die in zijn column in De Telegraaf na onze parlementsverkiezingen schreef: “Iedere keer als je denkt: kan dit land nog rechtser worden, komt met de eerstvolgende verkiezingen het antwoord: ja, het kan.” Ik ben minder verbaasd. Volgens mij is er al tijden een rechtse meerderheid onder het electoraat, terwijl er voortdurend links beleid wordt gevoerd. Zo kregen we na de verkiezingen van 2021 D66-beleid in optima forma. In november is op niet mis te verstane wijze duidelijk geworden dat het electoraat zulk beleid niet wil. Bij D66 heeft men zich de afgelopen jaren meermaals hardop afgevraagd wie die mensen toch zijn, die niet warm lopen voor de idealen van D66. Op mijn beurt vraag ik mij af hoe het mogelijk is dat je je als politieke groepering zo vervreemdt van de kiezer?
Biden of Trump – wat een keus
Volgens de Amerikaanse opiniepeilingen wordt Donald Trump de volgende president. Een overgrote meerderheid van Nederlanders begrijpt daar helemaal niets van en keurt die keus af, daartoe aangemoedigd door alle deskundigen die hun opwachting maken in de dagelijkse praatprogramma’s. Collectieve afkeuring van wat het Amerikaanse electoraat van plan lijkt, geeft ons kennelijk een goed gevoel.
Joe Biden is momenteel de minst populaire Amerikaanse president sinds de Tweede Wereldoorlog. Dat is opmerkelijk want de Amerikaanse economie heeft alle verwachtingen in 2023 overtroffen en we weten al sinds de verkiezing van Bill Clinton: “It’s the economy, stupid”. Een serieuze analyse van de oorzaak van de impopulariteit van Biden kom je in de Nederlandse media niet tegen. Hoe is dat toch mogelijk, vraag ik mij af.
Misschien kan ik mij beter richten op de economie. Een eventueel tweede presidentschap van Trump is nog ruim een jaar weg, maar ik maak mij er nu al zorgen over. In zijn eerste termijn duurde het een jaar voordat hij zijn handelsoorlog ontketende. De Democraten ageerden daartegen, maar hebben het protectionistische beleid gewoon voortgezet. Wellicht wil Trump nog een tandje bijschakelen en zal hij daar deze keer niet een jaar mee wachten.
Begrotingsdiscipline is compleet weg
Over de Amerikaanse overheidsfinanciën maak ik me evenzeer zorgen. Ongeacht welke partij aan de macht is, elke discipline lijkt compleet verdwenen. De grafiek laat zien dat het overheidssaldo steevast verslechtert tijdens recessies, wat logisch is, maar vervolgens verbetert gedurende periodes van groei.
De eerste termijn van Trump vormt op die regel een uitzondering. Ondanks de economische groei van 2017 tot en met 2019 liep het begrotingstekort in die jaren op. Toen de pandemie uitbrak was het hek helemaal van de dam, maar dat was begrijpelijk. Trump nam destijds een reeks eenmalige maatregelen die het tekort opstuwden. Toen die afliepen verminderde het tekort vanzelf.
Onder president Biden gebeurde er vervolgens iets opmerkelijks. Ondanks dat de economie gestaag herstelde, stokte de verbetering van de overheidsfinanciën en verslechterden die zelfs spectaculair. Het tekort nam tussen medio 2022 en medio 2023 met bijna 5 procent bbp toe. Nooit eerder verslechterden de Amerikaanse overheidsfinanciën zo sterk buiten een recessie. Inmiddels loopt het tekort weer terug, maar met een dikke 6 procent bbp blijft het aanzienlijk. Of president-in-het-nauw Biden de ruimte krijgt zijn kansen bij de verkiezingen in november te vergroten met een expansief begrotingsbeleid staat te bezien. Veel begrotingsdiscipline verwacht ik vervolgens niet bij een waarschijnlijk tweede termijn van Trump.
Bron: Macrobond en NBER
De vooruitzichten voor de Amerikaanse overheidsfinanciën zijn zorgelijk omdat hun staatsschuld inmiddels zo’n 125 procent van het bbp beloopt en de kredietkwaliteit van Amerikaanse staatsleningen cruciaal is voor het mondiale financiële stelsel. Ik voorzie echt niet een spoedige ineenstorting van dat stelsel, maar de kruik gaat net zo lang te water tot zij barst.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.