Aan de inflatie-tsunami van een paar jaar geleden zijn mij vooral drie zaken opgevallen: hoe weinig begrip economen hebben van inflatie, dat inflatie per saldo toch minder hardnekkig is gebleken dan in de jaren zeventig en dat mensen een pesthekel hebben aan inflatie.
De eerste zaak is hoe weinig economen eigenlijk van inflatie begrijpen. Centrale banken hebben het handhaven van prijsstabiliteit als kerntaak. Daartoe hebben ze legers met de best opgeleide economen in dienst. Toch hebben ze onderschat hoe sterk de inflatie zou oplopen en bleek de inflatie minder tijdelijk dan ze veronderstelden.
Ten tweede is mij opgevallen dat de inflatie per saldo toch minder hardnekkig is gebleken dan in de jaren zeventig. Over waar dat nou precies door komt, kun je een boom opzetten. Uiteindelijk verhoogden centrale banken hun officiële rentes in recordtempo en de inflatie is vervolgens fors gedaald tot vlak boven de doelstelling nu.
Het idee van die renteverhogingen is dat ze de conjunctuur afzwakken waardoor vraag en aanbod beter in evenwicht komen, zodat de opwaartse prijsdruk afneemt. In de eurozone lag de economische groei in 2023 en 2024 inderdaad een stuk lager dan in 2022, maar in de VS lag die juist iets hoger. Dit roept de vraag op of de inflatie ook niet gedaald zou zijn als de centrale banken de rente niet hadden verhoogd.
Onvermoede krachten
In mijn loopbaan als econoom, die begon in het midden van de jaren tachtig, heb ik gemerkt dat je beter kunt inzetten op lage inflatie dan op hoge inflatie als je geen uitgesproken mening hebt. Inflatieremmende krachten, wat die ook mogen zijn, hebben de inflatoire krachten doorgaans gedomineerd.
Twintig jaar geleden stelde ik een bundeltje samen met essays van verschillende economen. Een van de meest toonaangevende Nederlandse economen schreef toen dat de inflatie in ons land zou oplopen door de vergrijzing. Oude mensen produceren immers niets meer, maar consumeren wel. Wel vraag, geen aanbod, de prijzen moesten wel stijgen. De vergrijzing is voortgeschreden, maar tot hogere inflatie heeft het niet geleid.
Een paar jaar geleden schreven Charles Goodhart en Manoj Pradhan een interessant boek waarin ze betoogden dat een ‘great demographic reversal’ gaande is, die de inflatie de komende jaren of zelfs decennia gaat opdrijven. Omdat juist op dat moment de inflatie steeg, ging het boek als een zoet broodje over de toonbank. De conclusie van de schrijvers valt of staat met de taxatie dat de opmerkelijk lage inflatie van de laatste dertig jaar vooral aan demografische factoren valt toe te schrijven. Dat is nog maar de vraag. Twintig jaar geleden feliciteerden centrale bankiers zichzelf met de lage inflatie die ze toeschreven aan de door hen bewerkstelligde ‘credibility’.
Een pesthekel
Het derde en wellicht belangrijkste dat mij compleet verraste tijdens de inflatie-tsunami van 2021 en 2022 was dat mensen ronduit een pesthekel hebben aan inflatie. Ook als die maar een paar procent boven de doelstelling van de ECB ligt. Het leidt tot allerlei verstoringen, verlies aan koopkracht op korte termijn, ‘graaiflatie’, consternatie, verontwaardiging etc. Maatschappelijke ontwrichting komt snel dichterbij.
Momenteel zie ik hele lijsten langskomen van factoren die de inflatie naar verwachting de komende jaren relatief hoog zullen houden. Het is een indrukwekkend geheel: demografie, de krappe arbeidsmarkt in veel landen, de handelsoorlog, geopolitieke spanningen, het streven naar strategische autonomie, omvangrijke overheidstekorten, stijgende overheidsschulden, de beoogde verhoging van de militaire uitgaven, de energietransitie etc. Dit soort sombere verhalen mag zich altijd in een brede belangstelling verheugen, helemaal als het woord stagflatie wordt gebezigd.
Toch ben ik geneigd te denken dat het wel eens behoorlijk mee kan vallen op de wat langere termijn. Mijn observaties gedurende de afgelopen veertig jaar leiden tot de conclusie dat er waarschijnlijk sterke, maar onderschatte inflatiedrukkende krachten in onze economie zijn. Daar komt bij dat ik denk dat er uiteindelijk niet getornd wordt aan de onafhankelijkheid van centrale banken en dat AI een nieuwe, krachtige, inflatieremmende factor zal blijken. Maar het belangrijkste is misschien wel dat het volk zo’n hekel heeft aan inflatie dat beleidsmakers op de een of andere manier niet kunnen overleven als ze te lang te hoge inflatie produceren. Zo hoort het in een democratie. De wil van het volk zal zegevieren.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.