Ook dit jaar staat Nederland weer bovenaan in de onlangs gepubliceerde Global Pension Index als het land met het beste pensioenstelsel in de wereld. Vanaf 2023 staan we bovenaan. Je zou het niet denken als je al het gedoe hoort rondom pensioenen en de AOW.
De Global Pension Index is een vergelijking van pensioenstelsels van - dit jaar - 52 landen en wordt sinds 2009 opgesteld door Mercer (Australië) (nu i.s.m. het CFA Institute). We hebben altijd in de top-2 gestaan, behalve in 2020. Toen stonden we derde.
De OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) publiceert intussen elke twee jaar Pensions at a Glance, dat een schat aan informatie bevat en internationale en historische vergelijking mogelijk maakt. Helaas is Pensions at a Glance 2023 de meest recente editie die beschikbaar is. De editie van 2025 zal binnenkort op de mat vallen.
Successieve uitgaven van deze publicatie werpen een wat ander licht op de prestaties van ons pensioensysteem in een internationale context. Door de strenge indexatieregels die in ons land onder het oude stelsel gelden, zijn verreweg de meeste pensioenen al jaren, maar zeer ten dele en zelfs bij veel fondsen lange tijd, helemaal niet geïndexeerd. Dat heeft zijn weerslag op de inkomenspositie van ouderen.
Armoede
De publicatie van de OESO verschaft onder meer informatie over armoede onder ouderen. Nu is armoede een relatief begrip en internationale vergelijkingen zijn ingewikkeld. De definitie die de OESO hier hanteert is een inkomen minder dan de helft is van het mediane inkomensniveau waarvan een vergelijkbaar standaard huishouden moet leven.
In 2007, voordat de dekkingsgraden van onze pensioenfondsen scherp daalden, was de aldus gedefinieerde armoede in Nederland veel lager dan in landen om ons heen. En hoewel in ons land de armoede onder 65-plussers in 2020 nog steeds relatief laag is vergeleken met andere landen, zijn we toch behoorlijk gezakt. Het hieronder afgebeelde scatter-diagram laat zien dat de relatieve inkomenspositie van ouderen in de meeste landen in 2020 is verbeterd ten opzichte van 2007, maar bij ons duidelijk verslechterd. De armoedegraad onder 65-plussers in Nederland was ook zeker niet meer de laagste van deze landen.
Bron: OESO, ‘Pensions at a Glance 2013’, tabel 5.3, p. 165 en ‘Pensions at a Glance 2023’, tabel 7.2, p. 199.
De OESO verschaft ook gegevens die verder zijn uitgesplitst naar leeftijdsgroep. Daaruit blijkt dat de relatieve inkomenspositie van 75-plussers nog veel harder is verslechterd. Voor die groep is de armoedegraad in ons land gestegen van 1,7 procent in 2007 tot 9,7 procent in 2020! Daarmee zijn we het enige land uit de hier getoonde groep waar zich op dit punt een stijging heeft voorgedaan. En niet zo zuinig ook.
Bron: OESO, ‘Pensions at a Glance 2013’, tabel 5.4, p. 165 en ‘Pensions at a Glance 2023’, tabel 7.2, p. 199.
Life-cycle beleggen ongunstig
De overgang naar het nieuwe pensioenstelsel zal de inkomenspositie van ouderen verder beïnvloeden. Hoewel nog niet erg duidelijk is hoezeer pensioenfondsen hun beleggingsbeleid zullen aanpassen, is het waarschijnlijk dat het pensioenvermogen van ouderen, redenerend vanuit de life-cycle-gedachte tamelijk risicoloos zal worden belegd. Ouderen resteert immers weinig tijd om eventuele verliezen goed te maken.
Risicoloos beleggen betekent dat een relatief groot deel van het vermogen zal worden belegd in obligaties. Het probleem daarbij is dat het effectieve rendement van obligaties in reële termen al een hele poos uiterst laag en op veel obligaties zelfs negatief is. Als dat zo blijft, is de kans dat de pensioenen van ouderen in de toekomst geïndexeerd zullen worden miniem. Zo krijgen pensionado’s de komende jaren een nieuwe tik te verwerken. Bij invaren zullen veel fondsen een deel van hun buffer hetzij ineens, hetzij gespreid kunnen uitkeren. Dat compenseert enigszins, maar die uitkering wordt veelal verdeeld onder alle deelnemers.
Als het voor ouderen na de verkiezingen een beetje tegen zit, zal een nieuwe regering aan de AOW sleutelen. Dat zou een derde tik voor gepensioneerden zijn. Ten behoeve van volledige transparantie meld ik hier dat ik zelf al ruim een jaar ‘van Drees trek’. Overigens hoeft niemand medelijden met mij te hebben.
Het is natuurlijk leuk dat we bovenaan staan in de Global Pension Index. Maar of dat terecht is…
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.